Kryptosporydiozę wywołują pierwotniaki pasożytnicze z rodzaju Cryptosporidium, w szczególności Cryptosporidium hominis i Cryptosporidium parvum. Kryptosporydioza najczęściej rozwija się u osób z upośledzeniem odporności, np. w przebiegu leczenia immunosupresyjnego czy AIDS. U osób z prawidłową odpornością pasożyty te wywołują chorobę o niewielkim nasileniu. Pierwotniaki wywołujące kryptosporydiozę, jak również pasożyty odpowiedzialne za inne choroby pasożytnicze u człowieka, rozpowszechnione są na całym świecie.
Pierwotniaki pasożytnicze – charakterystyka
Pierwotniaki są zwierzętami jednokomórkowymi. Mają mikroskopową wielkość i zdolne są do pełnienia wszystkich funkcji życiowych. Rozwój pierwotniaków jest zróżnicowany. Jeśli przebiega wyłącznie z udziałem trofozoitu, dochodzi do bezpośredniej transmisji z człowieka na człowieka. Cykl rozwojowy może być również dwuetapowy, kiedy stadia pośrednie mogą przebywać w środowisku zewnętrznym. Dotyczy to pierwotniaków przewodu pokarmowego. Wtedy transmisja zakażenia odbywa się według schematu: żywiciel → środowisko → żywiciel. W przypadku pierwotniaków krwi lub tkanek, do transmisji dochodzi natomiast za pośrednictwem stawonogów, kiedy schemat ten przedstawia się jako: żywiciel → stawonóg → żywiciel.
Kryptosporydioza – przyczyny choroby wywołanej przez pierwotniaki pasożytnicze
Przyczyną kryptosporydiozy jest spożycie oocyt, czyli jednej z form pasożyta. W jelicie cienkim dochodzi do uwolnienia z oocytów innej formy – sporozoitów, które z kolei wnikają do nabłonka jelit, gdzie następują procesy namnażania się pasożyta i tworzenia kolejnych form zdolnych do zakażania innych osobników. Te formy wydalane są z kałem i ponownie, na skutek nieprawidłowej higieny czy spożycia zanieczyszczonej wody, mogą trafić do przewodu pokarmowego innej osoby. Zakażenie może szerzyć się również ze zwierząt na ludzi, do zarażenia dochodzi również przez bliskie kontakty międzyludzkie, np. seksualne. Pierwotniaki mogą być przenoszone również między ludźmi, którzy razem mieszkają czy przebywają np. w hospicjach. Czynnikiem sprzyjającym zakażeniom jest również ciąża.
Oocysty, które są formami wysoce zakaźnymi, są odporne na czynniki środowiskowe. Zasiedlają przede wszystkim jelito cienkie. Jedynie 10 oocyst wystarczy do wywołania objawów klinicznych. Zdarza się, że pierwotniaki wywołujące kryptosporydiozę osiedlają się w innych częściach przewodu pokarmowego, nie tylko w jelicie cienkim, w tym w drogach żółciowych.
Objawy kryptosporydiozy
Bez względu na stan odporności, choroba może przebiegać bezobjawowo, jednak jeśli jest to zakażenie objawowe, jego nasilenie często koreluje z odpornością organizmu. U chorych z zaburzeniami odporności objawowe zakażenie może mieć charakter przewlekły i wyniszczający. Często u osób zakażonych wirusem HIV dochodzi do zajęcia dróg żółciowych i pojawienia się objawów związanych z patologią dróg żółciowych. U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym choroba ma najczęściej łagodniejszy przebieg. Głównym objawem jest wodnista biegunka. Ponadto pojawiają się objawy, jak nudności, wymioty, bóle brzucha, utrata apetytu, a także gorączka. Objawy mogą ustąpić samoistnie po kilku dniach.
Zobacz film i sprawdź jak rozpoznać infekcję pasożytniczą:
Jak rozpoznać i leczyć kryptosporydiozę?
Kryptosporydioza rozpoznawana jest na podstawie wykrycia obecności oocyst w kale zarówno gołym okiem, jak i pod mikroskopem. Leczenie opiera się na stosowaniu leków przeciwpasożytniczych, jak również na wyrównywaniu zaburzeń wodnych i elektrolitowych, do których przyczynia się nasilona biegunka. Podaje się leki zmniejszające nasilenie biegunki, a w przypadku zaatakowania dróg żółciowych i ich zwężenia, konieczne jest ich udrożnienie. Całkowite wyleczenie może być trudne u chorych zakażonych HIV. Mimo leczenia i ustąpienia objawów, należy po zakończeniu terapii wykonać badania kontrolne potwierdzające eliminację pasożyta.
Choroby wywołane przez pierwotniaki pasożytnicze człowieka
Istnieje szereg innych chorób wywołanych przez pierwotniaki u człowieka poza kryptosporydiozą. Zalicza się tu:
- pełzakowica (pełzak czerwonki pasożytujący w jelicie grubym człowieka, rozpowszechniony przede wszystkim w klimacie tropikalnym i subtropikalnym);
- giardioza (inaczej lamblioza, pasożytuje w jelicie cienkim i drogach żółciowych);
- rzęsistkowica (może lokalizować się w przestrzeniach międzyzębowych, na dziąsłach, niektóre gatunki mogą atakować przewód pokarmowy lub narządy płciowe);
- dientameboza (słabo poznany pierwotniak atakujący przewód pokarmowy);
- izosporoza (rozpowszechniona na całym świecie, pasożytująca w przewodzie pokarmowym);
- cyklosporoza (pasożyt jelita czczego);
- sarkocystoza (pasożyt atakujący poza jelitem cienkim również mięśnie gładkie i poprzecznie prążkowane);
- choroba Chagasa (wywołujący ją pasożyt atakuje krew i chłonkę, jak również mięśnie i inne tkanki);
- leiszmanioza (może mieć postać narządową, skórną);
- malaria (choroba przenoszona przez komary wywołana pierwotniakiem Plasmodium);
- toksoplazmoza (choroba kojarzona najczęściej z zakażeniem od kotów);
- akantameboza (wywołuje ziarniniakowe zapalenie mózgu).
