Klirens kreatyniny przedstawia obraz filtracji kłębuszkowej na podstawie właściwości związku, jakim jest kreatynina metabolizowana przez ludzki organizm. Jej nadwyżka w organizmie może oznaczać przewlekłą chorobę nerek.
Kreatynina – co to takiego? Czym jest klirens kreatyniny?
Kreatynina stanowi związek, który powstaje na drodze procesów przemiany materii. Tworzy się wewnątrz mięśni szkieletowych, a konkretnie we krwi, po zneutralizowaniu kreatyny – ta natomiast jest substancją, która wewnątrz mięśni pełni funkcję nośnika energetycznego. Ulega procesowi ufosforylowania w mięśniach, którego efektem końcowym jest fosfokreatyna charakteryzująca się występowaniem w cząsteczkach wiązań wysokoenergetycznych. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, wiązania te są wykorzystywane podczas pracy mięśni. Kreatyna mięśniowa rozbija swoje struktury do powstania kreatyniny. Następnie nerki ją filtrują i wydalają z organizmu wraz z moczem.
Kreatynina we krwi może występować w różnych stężeniach. Taki stan rzeczy ma swoje uzasadnienie w tym, że ludzie mają różną masę mięśniową, a ponadto ilość tego związku zależy także od płci. U mężczyzn występuje więcej kreatyniny niż u kobiet. Na zawartość tego składnika w organizmie wpływa także spożywanie mięsa – jedzenie jego znacznej ilości zwiększa stężenie kreatyniny.
Ilość związku w moczu zależy na ogół wyłącznie od tego, jak sprawnie filtrują go nerki, czyli od procesów tzw. przesączania kłębuszkowego. Wykazanie stężenia kreatyniny zarówno we krwi, jak i w moczu pozwala ocenić nieprawidłowości w funkcjonowaniu nerek. W przypadku znacznych stężeń tego związku w płynach ustrojowych organizmu ludzkiego i zwiększaniu się jego ilości najczęściej można mówić o niewydolności nerek w postaci ostrej bądź przewlekłej. Badanie takich nieprawidłowości nosi nazwę klirens kreatyniny. Polega ono na zmierzeniu ilości kreatyniny wydalonej w ciągu określonego czasu (najczęściej w ciągu doby). Mierzone jest również stężenie tego związku w moczu.
Klirens kreatyniny – norma zawartości kreatyniny
Ocena wskaźnika, jakim jest klirens kreatyniny, pozwala określić wielkość przesączania kłębuszkowego. Definiuje się ją jako tzw. wskaźnik GFR, który umożliwia oszacowanie, ile mililitrów osocza w czasie jednej minuty może przepłynąć przez nerki. U zdrowego człowieka, którego nerki funkcjonują prawidłowo, wartość wskaźnika GFR wynosi 120 ml/min, co oznacza, że wewnątrz kłębuszków nerkowych w czasie jednej minuty zostaje przesączone 120 mililitrów osocza. Taka wielkość w przypadku badania, jakim jest klirens kreatyniny, jest zatem definiowana jako jego norma. Ocena wyniku za pomocą wskaźnika GFR pozwala określić stopień niewydolności nerek.
Podwyższenie wartości wskaźnika GFR, czyli klirensu kreatyniny, następuje czasami w okresie trwania ciąży. Inne aspekty warunkujące jego wyższą wartość to aktywność fizyczna i spożywanie mięsa. Mogą przyczynić się do tego również leki odwadniające, czyli tzw. diuretyki.
Obniżona wartość klirensu kreatyniny zazwyczaj równoważna jest sytuacji, kiedy dopływ krwi do nerek jest zmniejszony. Jednak występuje także niekiedy w przypadku zastoinowej niewydolności serca bądź ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek. Innymi dolegliwościami tożsamymi obniżeniu klirensu kreatyniny są niedrożności w obrębie nerek, a nawet infekcja dróg moczowych. Stężenie kreatyniny we krwi obniżają także konkretne grupy leków. Zaliczane są do nich substancje lecznicze, takie jak cymetydyna stosowana przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz cisplatyna, która jest wykorzystywana w chemioterapii. Na wartość wskaźnika GFR ujemnie wpływają także antybiotyki – m.in. efalosporyny i aminoglikozydy.
Klirens kreatyniny – wzór. Obliczanie klirensu kreatyniny
Do ustalenia wartości klirensu kreatyniny niezbędne jest kilka danych:
- wzrost,
- masa ciała,
- stężenie kreatyniny w moczu,
- stężenie kreatyniny w surowicy krwi,
- objętość badanego moczu,
- czas pobierania moczu.
Obliczanie wartości klirensu kreatyniny odbywa się zgodnie ze ściśle określonym wzorem.
Należy pamiętać, aby dzień przed badaniem nie pić kawy ani herbaty ze względu na ich moczopędne właściwości, a także w razie stałego przyjmowania leków zażyć wyłącznie te, które są bezwzględnie niezbędne. Organizm do badania powinien być nawodniony, dlatego warto, aby osoba, która ma się poddać testowi klirensu kreatyniny, wypiła przed nim pół litra wody.
