Kinaza kreatynowa, inaczej kinaza fosfokreatynowa (CK), jest białkiem (enzymem) umożliwiającym prawidłowe działanie komórek. Odgrywa ważną rolę w wielu cyklach przemian energetycznych w komórkach serca, mózgu, mięśni szkieletowych i wielu innych tkanek.
Kinaza kreatynowa (CK) – rodzaje
W ludzkim organizmie wyróżnia się trzy postacie kinazy kreatynowej, nazywane izoenzymami. Są to:
- CK-MM (obecna w mięśniach szkieletowych i sercu),
- CK-MB (obecna w sercu),
- CK-BB (obecna w mózgu).
W zdrowym organizmie kinaza kreatynowa znajdująca się we krwi pochodzi w zdecydowanej większości z mięśni szkieletowych (CK-MM). Z kolei kinaza kreatynowa pochodząca z mózgu (CK-BB) praktycznie nigdy nie przenika do surowicy.
Kinaza kreatynowa (CK) – kiedy warto zrobić badanie?
Aktywność kinazy kreatynowej rośnie w momencie uszkodzenia komórek mięśni szkieletowych lub mięśnia sercowego. Lekarze najczęściej zlecają badanie aktywności enzymu CK w przypadku pacjentów skarżących się na bóle w klatce piersiowej, a także pozostałe objawy zawału serca. Oprócz oznaczenia poziomu kinazy kreatynowej stosuje się również oznaczenie poziomu troponin.
W zawale mięśnia sercowego ogólny poziom kinazy kreatynowej zaczyna wzrastać w ciągu pierwszych 4–6 godzin od momentu wystąpienia zawału serca, osiągając najwyższy poziom stężenia dopiero w okolicach 18–24 godziny od wystąpienia zawału. Po mniej więcej 2–3 dniach poziom CK wraz z CK-MB zazwyczaj powraca do normy.
Należy pamiętać, że poziom kinazy kreatynowej często jest związany z intensywnym wysiłkiem fizycznym (zwłaszcza z podnoszeniem ciężarów, sportami walki). Jednak w tym przypadku odchyły od normy są czasowe i po zakończeniu regeneracji organizmu wracają do normy. Naturalnie zwiększoną aktywność kinazy kreatynowej mają osoby z dużą masą mięśniową.
Badanie aktywności kinazy kreatynowej zlecane jest również w przypadku osłabienia mięśni szkieletowych. Dzięki temu lekarz może sprawdzić, czy komórki mięśniowe nie zostały uszkodzone.
Badanie kinazy kreatynowej CK i CK-MB
Badanie stężenia kinazy kreatynowej w organizmie nie wymaga szczególnego przygotowania i nie różni się znacząco od standardowych badań krwi. Zwyczajowo w czasie badania należy być na czczo i powstrzymać się od jedzenia na około 8 godzin przed testem.
Badanie polega na pobraniu próbki krwi z najlepiej widocznych żył zlokalizowanych w dole łokciowym. Czas oczekiwania na wynik najczęściej nie przekracza dnia.
CK-MB i jego badanie pozwala zróżnicować uszkodzenie mięśnia sercowego od uszkodzenia mięśni szkieletowych. Badanie CK-MB zlecane jest wraz ze standardowym badaniem kinazy kreatynowej. Samo oznaczenie izoenzymu CK-MB stosowane jest coraz rzadziej, test został wyparty przez oznaczenie troponiny, będącej o wiele bardziej swoistym (jednoznacznym) wskaźnikiem uszkodzenia mięśnia sercowego.
Normy kinazy kreatynowej
Uwaga! Normy kinazy kreatynowej w poszczególnych laboratoriach znacznie się od siebie różnią i nie ustalono dla tego badania standardowych zakresów referencyjnych. Dlatego bardzo ważne jest zestawienie otrzymanych wyników z normami laboratorium, w którym przeprowadzono test CK.
Zbliżone normy:
- kobiety: 40–285 U/l;
- mężczyźni: 55–370 U/l.
Aktywność izoenzymu CK-MB dla obu płci nie powinna być większa niż 5% wyniku całkowitej aktywności kinazy kreatynowej (CK).
W celu dokładnej diagnozy należy skonsultować wyniki z lekarzem.
Podwyższona i obniżona kinaza kreatynowa (CK)
Wysokie wartości CK-MB mogą wskazywać na zawał mięśnia sercowego. Podwyższenie wartości obserwuje się mniej więcej po 6 godzinach od momentu jego wystąpienia. Aktywności CK powyżej norm lekarze najczęściej łączą również z rozpadem mięśni prążkowanych, zatruciem tlenkiem węgla, zatruciem strychniną, zespołem zmiażdżenia mięśni, a także z dystrofią mięśniową.
Wzrost stężenia kinazy kreatynowej jest często związana z urazem mięśni szkieletowych, zabiegami chirurgicznymih, zapalenia mięśni, niedoczynności tarczycy, urazów głowy, krwawień podpajęczynówkowych mózgu oraz napadów epileptycznych. Wzrost enzymu CK mogą spowodować leki obniżające zawartość cholesterolu (statyny, fibraty), neuroleptyki oraz radioterapia.
W przypadku podwyższonej aktywności izoenzymu CK-MB można rozpoznać zawał mięśnia sercowego. Wysoka aktywność ogólnej kinazy kreatynowej przy niskiej wartości CK-MB wskazuje na uszkodzenie mięśni szkieletowych. Wysokie CK-MB może być również związane z niskim stężeniem hormonów tarczycy (trójjodotyroniny, tyroksyny, tyreotropiny), przewlekłych chorób mięśni, niewydolnością nerek i nadużywaniem alkoholu.
