Witamina C, wbrew popularnej opinii, nie pełni jedynie funkcji wspomagającej układ odpornościowy. Związek ten odgrywa liczne, bardzo istotne role w organizmie i jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka. Zapewnia właściwe funkcjonowanie skóry, kości czy naczyń krwionośnych[1], chroni przed chorobami zębów i przyzębia[2], a u starszych dzieci redukuje uczucie zmęczenia.
Rola witaminy C w organizmie dziecka
Funkcje witaminy C są bardzo różnorodne. Należy tu wymienić przynajmniej niektóre z nich:
- witamina C jest bardzo silnym antyoksydantem. Neutralizuje aktywne formy tlenu (wolne rodniki), które odpowiadają m.in. za rozwój komórek nowotworowych;
- witamina C jest niezbędna do biosyntezy kolagenu – głównego składnika tkanki łącznej. Stąd też niedobór tej witaminy może skutkować pogorszeniem stanu skóry, nieprawidłowym rozwojem kośćca, osłabieniem zębów, dziąseł czy chrząstek stawowych,.
- uczestniczy ponadto w syntezie hormonów steroidowych, adrenaliny, karnityny (niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania mięśni), lipidów skóry;
- jest aktywatorem wielu enzymów;
- wzmacnia układ odpornościowy, ale przede wszystkim przyjmowana profilaktycznie. „Wyposażony” w odpowiednie zasoby witaminy C organizm ma szansę przejść infekcję górnych dróg oddechowych łagodniej i szybciej wrócić do zdrowia. Uważa się, że taka rola witaminy C ma związek z jej działaniem antyhistaminowym. Skuteczność przy przyjmowaniu witaminy C, jako środka łagodzącego objawy infekcji odnotowano m.in. przy przeziębieniach następujących po wysiłku fizycznym[3].
Czy i kiedy warto suplementować witaminę C u dzieci?
W krajach rozwiniętych znaczące niedobory witaminy C, prowadzące m.in. do szkorbutu, zdarzają się już bardzo rzadko. Nie oznacza to jednak, że organizm dziecka zawsze otrzymuje tyle witaminy C, ile jest mu potrzebne.
Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, że witamina C dla dzieci mobilizuje układ odpornościowy do walki z ewentualną chorobą, a nie leczy przeziębienie, gdy to już się pojawi. Stąd też błędem jest wprowadzanie leku z witaminą C dopiero w trakcie infekcji. Utrzymywanie odpowiedniej dawki witaminy C profilaktycznie wzmacnia układ odpornościowy, a ponadto wspomaga produkcję kolagenu, który uszczelnia naczynia krwionośne oraz wpływa pozytywnie na prawidłowe funkcjonowanie (a w fazie wzrostu – rozwój) kości, chrząstek, skóry, zębów i dziąseł. Ponadto polepsza przyswajanie żelaza, u starszych dzieci, zmniejsza uczucie zmęczenia[4].
Zapotrzebowanie na witaminę C u dzieci zależy od ich wieku, płci, a także stanu zdrowia (przykładowo w czasie infekcji większe zasoby tej witaminy są wykorzystywane przez organizm). Zgodnie z zaleceniami EFSA, niemowlęta w wieku do 12 miesięcy powinny otrzymywać 20 mg witaminy C na dobę[5]. U niemowląt karmionych piersią, zwłaszcza w okresie przed wprowadzaniem pokarmów stałych, podaż witaminy C wraz z mlekiem zależy od zawartości witaminy C w diecie matki[6]. 100 g mleka kobiecego zawiera średnio 5 mg witaminy C (co stanowi 8% dziennego zapotrzebowania)[7].
Zgodnie z wytycznymi Instytutu Żywności i Żywienia, dzienna dawka witaminy C dla dzieci wynosi 40–50 mg, dla młodzieży – 50–75 mg w przypadku chłopców i 50–65 mg w przypadku dziewczynek[8].
Coraz więcej można spotkać sugestii, że zalecana dzienna dawka witaminy C może być zaniżona w porównaniu z faktycznym zapotrzebowaniem organizmu. Nie oznacza to, że zaleca się przyjmowanie kwasu askorbinowego w dużych dawkach, liczonych w gramach. Wykazano, że codzienne spożycie witaminy C w ilości ok. 100 mg (tu dane uwzględniają osoby dorosłe oraz dzieci w wieku powyżej 5 lat) sprawia, że komórki są nasycone kwasem askorbinowym, ale zwiększenie dawki do 200 mg na dobę już bardzo nieznacznie zwiększyło stężenie związku w osoczu. Suplementacja ponad poziom nasycenia nie przynosi więc oczekiwanych rezultatów[9].
Do naturalnych, bogatych źródeł witaminy C należą przede wszystkim warzywa i owoce. Duże ilości kwasy askorbinowego znajdują się w owocach w natce pietruszki, czarnych porzeczkach, czerwonej papryce, warzywach kapustnych, owocach cytrusowych[10].
Niedostateczne spożycie pokarmów bogatych w witaminę C przez kobietę karmiącą piersią, zbyt niska podaż w diecie u starszych dzieci, zwłaszcza w okresie zwiększonego zapotrzebowania to jedynie część potencjalnych problemów z dostarczaniem organizmowi odpowiedniej ilości kwasu askorbinowego. Podstawowym problemem jest nie tyle sama ilość produktów zawierających witaminę C w diecie, co ilość witaminy, która faktycznie jest przyjmowana. Witamina C to niestety jedna z najbardziej labilnych witamin. Jest wrażliwa na wysoką temperaturę, na działanie tlenu, niektórych enzymów czy jonów metali (żelaza, miedzi)[11]. Gotowanie np. warzyw powoduje spadek 50% zawartości witaminy C w, a gotowanie z odsączaniem – nawet do 75%[12].
Preparat z witaminą C Juvit C w kroplach polecany jest dla wszystkich dzieci od 28. dnia życia, zwłaszcza karmionych mlekiem modyfikowanym czy narażonych na niedobór witaminy w diecie (w przypadku dzieci przestawianych już na pokarm stały). Suplementacja jest szczególnie korzystna w okresach zwiększonego zapotrzebowania na witaminę C, takich jak przesilenie jesienno-zimowe czy koniec zimy.
Preparaty z witaminą C dla dzieci – jak wybrać?
Na rynku istnieje obecnie wiele produktów z witaminą C dla dzieci. Warto jednak pamiętać, aby wybrany produkt cechował się wysoką jakością oraz jak najmniejszą ilością zbędnych z punktu widzenia zdrowia dziecka składników, jak nadmiar substancji słodzących. Warto zwrócić również uwagę, czy kupowany produkt jest lekiem, czy suplementem diety. W lekach oznaczenie i treść oświadczenia medycznego reguluje prawo farmaceutyczne, a dawka składników aktywnych wykazuje działanie farmakologiczne, terapeutyczne.
Najlepszą witamina C dla dzieci pod względem formy dostosowanej do najmłodszych pacjentów są krople, jak np. Juvit C. U dzieci w wieku od 28. dnia do 2 lat stosuje się zazwyczaj od 5 do 8 kropli preparatu dziennie (dotyczy to preparatów o stężeniu 100 mg/ml)[13]. Po 2. roku życia dawkę można zwiększyć do ok. 10 kropli.
JUVIT C, 100 mg/ml, krople doustne. Skład: 1 ml kropli zawiera Acidum ascorbicum (kwas askorbowy, witamina C) 100 mg. Postać farmaceutyczna: Krople doustne, roztwór. Wskazania do stosowania: Produkt leczniczy Juvit C przeznaczony jest do leczenia stanów niedoboru witaminy C i profilaktyki chorób wywołanych niedoborem witaminy C, przede wszystkim szkorbutu i jego wstępnych objawów, choroby Moellera-Barlowa, w okresie rekonwalescencji, przy stosowaniu diety ubogiej w witaminę C, zwłaszcza u niemowląt karmionych sztucznie. Produkt jest szczególnie zalecany dla dzieci. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną – kwas askorbowy lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie podawać wysokich dawek dzieciom z nadmiernym wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO-LEK S.A. 51-131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.
[1] Engel, Vitamin C at a Glance, https://www.nutri-facts.org/content/dam/nutrifacts/pdf/Nutrients-pdf/Vitamin-C-v2.pdf, dostęp: 27.12.2021.
[2] A. Tada, H. Miura, The Relationship between Vitamin C and Periodontal Diseases: A Systematic Review, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, 11.07.2019.
[3] M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, dostęp: 25.10.2021; Witamina C, https://www.medicover.pl/suplementy/witamina-c/, dostęp: 25.10.2021; K. Zawada, Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, „Herbalism” 2016, nr 1(2)
[4] M. Wasilonek, Witamina C dla dzieci - właściwości, dawkowanie, naturalne źródła, https://www.medonet.pl/ciaza-i-dziecko,witamina-c-dla-dzieci---wlasciwosci--dawkowanie--zrodla,artykul,1734146.html, dostęp: 25.10.2021
[5] H. Szajewska, P. Socha, A. Horvath, A. Rybak, A. Dobrzańska, M. K. Borszewska-Kornacka, A. Chybicka, M. Czerwionka-Szaflarska, D. Gajewska, E. Helwich, J. Książyk, H. Mojska, A. Stolarczyk, H. Weker, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, „Standardy medyczne” 2014, t. 11, s. 321–338, http://www.kobiety.med.pl/cnol/images/cnol/Publikacje/Zasady_zywienia_niemowlat.pdf, dostęp: 25.10.21
[6] M. Nehring-Gugulska, Mleko matki to fenomen natury, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/84217,mleko-matki-to-fenomen-natury, dostęp: 15.11.2021
[7] Nutrition facts label for Milk, human, mature, fluid, https://nutritiondata.self.com/facts/dairy-and-egg-products/95/2#ixzz7CNecm3Bs, dostęp: 15.11.21
[8] K. Zawada, Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, „Herbalism” 2016, nr 1(2)
[9] M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, dostęp: 25.10.2021
[10] M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, dostęp: 25.10.2021; K. Zawada, Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, „Herbalism” 2016, nr 1(2)
[11] M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, dostęp: 25.10.2021
[12] K. Zawada, Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, „Herbalism” 2016, nr 1(2), s. 22–32
[13] Charakterystyka Produktu Leczniczego Juvit C.
