Pojawienie się rodzeństwa bywa trudnym doświadczeniem dla dziecka, jednak w dłuższej perspektywie posiadanie brata lub siostry okazuje się dla niego zwykle korzystne. Psychologowie podkreślają bowiem, że osoby pochodzące z rodzin wielodzietnych mają w przyszłości mniej problemów w nawiązywaniu znajomości czy budowaniu zdrowych relacji międzyludzkich niż jedynacy, na których skupia się uwaga całej rodziny. Rodzeństwo stanowi też bardzo potrzebny w rozwoju psychicznym materiał porównawczy, pozwalający na kształtowanie większej pewności siebie, potrzebnej w dorosłym życiu.
Zalety posiadania brata czy siostry docenia się zwykle dopiero po latach. W momencie narodzin nowego członka rodziny, a często jeszcze przed nimi, w starszym dziecku dominują bowiem niepewność, strach i poczucie zagrożenia. Od rodziców zależy, czy i jak szybko uda się je złagodzić.
Reakcja dziecka na ciążę mamy
Przygotowanie dziecka na pojawienie się rodzeństwa warto rozpocząć już na wstępnym etapie ciąży, choć w tym wypadku wiele zależy od jego wieku. Jeśli jest to 2- czy 3-latek, prawdopodobnie nie zrozumie do końca istoty sprawy, przynajmniej do czasu, gdy brzuch mamy nie zacznie gwałtownie rosnąć. Wówczas łatwiej jest dziecku wytłumaczyć, że w brzuchu rozkwita nowe życie.
Trochę starsze dziecko będzie szczęśliwe, gdy dowie się o planowanym powiększeniu rodziny jako pierwsze. Jeśli jeszcze otrzyma szansę, by poinformować o tym innych, np. dziadków, poczuje się ważne i dowartościowane.
Bardzo istotne jest, by rodzice przygotowali się do rozmowy z dzieckiem i odbyli ją w spokoju, nie ukrywając zmian, które zajdą w domu. Warto się zastanowić, jak może wyglądać nowy plan dnia, ustalić z pociechą, kto będzie teraz czytał przed snem książeczki, a kto odprowadzał i odbierał z przedszkola lub szkoły. Takie drobiazgi pozwalają oswoić przyszłość, zwłaszcza że większość dzieci nie lubi niespodziewanych zmian, których przyczyn ani natury nie rozumie.
Równocześnie należy akcentować korzyści płynące z pojawienia się rodzeństwa, podkreślając, że dziecko będzie miało z kim się bawić i poznawać świat. Podczas rozmowy przydadzą się atlas anatomiczny lub inna książka ilustrująca kolejne etapy ciąży. To pozwoli maluchowi wyobrazić sobie, jak w danym momencie wygląda jego rodzeństwo oraz jak będzie wyglądało i zachowywało się zaraz po urodzeniu.
Bunt dziecka po narodzinach rodzeństwa
Dziecko powinno być włączone w przygotowania na przyjęcie nowego członka rodziny. Poczuje się ważne i potrzebne, uczestnicząc np. w wyborze akcesoriów dla niemowlaka czy modelu wózka, w którym będzie podróżował brat lub siostra.
Jednak nie zawsze udaje się zapobiec buntowi dziecka po narodzinach rodzeństwa, wywołanego zazwyczaj zazdrością, poczuciem zagrożenia własnej pozycji w domowej hierarchii i obawą, że noworodek skradnie całą miłość rodziców. Jego emocje znajdują wówczas ujście na różne sposoby: od agresji i głośnego wyrażania złości (niekiedy nawet przemocy fizycznej wobec brata czy siostry) po apatię i naśladowanie niemowlaka w zachowaniach, co ma zwrócić uwagę rodziców.
To od dorosłych zależy w dużej mierze rozładowanie nerwowej sytuacji. Trzeba być wyrozumiałym dla uczuć i potrzeb starszego dziecka, okazywać mu dużo empatii, a przede wszystkim zainteresowania, by nie czuło się odtrącone. Jeśli przed narodzinami rodzeństwa w domu panowały pewne rytuały, np. niedzielny wyjazd do lasu, rodzice nie powinni z niego rezygnować. Mama może wówczas zostać z niemowlakiem, a tata wybrać się na spacer ze starszym dzieckiem, które dzięki temu poczuje, że wciąż jest ważne.
