Brzoza jest drzewem powszechnie wykorzystywanym w kosmetyce i lecznictwie ludowym, ponieważ wykazuje działanie moczopędne, przeciwreumatyczne czy napotne. Jednakże mimo cennych właściwości jej pyłki stanowią częstą przyczynę alergii. Pylenie brzozy zaczyna się na przełomie marca i kwietnia, a trwa do początku czerwca. U uczulonych na brzozę pojawić się mogą wodnisty katar, senność, ogólne złe samopoczucie, przekrwienie i łzawienie oczu.
Alergia na pyłki brzozy
Alergia na pyłki brzozy jest jedną z najczęstszych sezonowych alergii wziewnych. W Europie uczulenie na pyłek brzozy dotyczyć może nawet połowy populacji. W Polsce rośnie 7 odmian brzozy, które nie mają dużych wymagań, jeśli chodzi o żyzność gleby. Porastają często piaszczyste tereny i północne granice lasu. Najliczniejsze są dwa gatunki – brzoza brodawkowata, zwana też zwisłą (z łac. Betula pendula), i brzoza omszona (z łac. Betula pubescens) oraz mieszańce tych dwóch odmian. Brzoza pełni rolę przedplonu podczas zalesiania lasu. Kwiaty brzozy to żółto-zielone kotki, które są cylindryczne, zwisające i zebrane po kilka. Jeden brzozowy kwiat może wytworzyć około 20 000 ziaren pyłku, z kolei kwiatostan nawet do 5 000 000 ziaren pyłku. Wokół kwitnącej brzozy stężenie pyłków może wynosić 16 000 000 ziaren na 1m3 powietrza.
Jak długo pyli brzoza?
Pylenie brzozy rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia, a kończy w pierwszej połowie czerwca. Jako pierwsi objawy uczulenia na pyłki brzozy odczuwają mieszkańcy centralnej i zachodniej części kraju. Zazwyczaj z kilkudniowym opóźnieniem brzoza zaczyna pylić na terenie północno-wschodniej Polski. Brzoza pyli najmocniej w porze popołudniowej, dlatego też uczulone osoby powinny ograniczyć przebywanie na dworze w godzinach 12–20.
Pylenie brzozy – reakcje krzyżowe
Pyląca brzoza wchodzić może w reakcje krzyżowe z innymi alergenami. W alergii krzyżowej pojawiają się tożsame objawy uczulenia w wyniku działania różnych alergenów, które mogą dostać się do organizmu różnymi drogami.
Krzyżowe reakcje alergiczne brzozy zauważa się z drzewami, takimi jak olcha (zaczyna pylić od początku lutego, a kończy pod koniec kwietnia) i leszczyna (pylenie rozpoczyna się na przełomie stycznia i lutego, a kończy w pierwszej połowie kwietnia). Dodatkowo pojawiają się reakcje krzyżowe z pyłkami: gruszy, buku, dębu, jesionu, kasztana, topoli, drzewa oliwnego. Alergię krzyżową pyłków brzozy stwierdza się też w przypadku alergenów pokarmowych zawartych w niektórych owocach, jarzynach czy orzechach, w tym wśród uczulonych na: jabłka, ananasy, śliwki, marchew, morele, seler, mak, mango, gruszki, wiśnie, kiwi, papaję, brzoskwinie, banany, liczi, pomarańcze, ziemniaki, soję, pomidory. Ponadto alergie krzyżowe pyłków brzozy wystąpić mogą z przyprawami, takimi jak: anyż, papryka, pieprz, curry, kminek, kolendra oraz pyłkami traw dzikich i uprawnych oraz chwastów, w tym z bylicą i rumiankiem. Dodatkowo istnieje ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowej pyłku brzozy z uczuleniem na lateks.
Polecamy: Co pyli w lutym? Jakie alergeny uczulają zimą?
Pylenie brzozy – objawy alergii
Objawy alergii na pyłek brzozy pojawiają się już przy stężeniu wynoszącym 80 ziaren na 1m3 powietrza. W sezonie stężenie pyłków brzozy może osiągnąć nawet 4000 ziaren na 1m3 powietrza. Najwyższe jak dotąd stężenie pyłków brzozy odnotowano w 2003 r. na terenie Opola, Warszawy, Olsztyna – 18000–20000 ziaren na 1 m3 powietrza. Badacze podkreślają, że objawy uczulenia na brzozę pojawić się mogą także na skutek kontaktu z pyłkiem tego drzewa zdeponowanym w kurzu domowym.
Objawy pylenia brzozy w przypadku osób uczulonych w lekkim i średnim stopniu pojawiają się ze strony nosa i oczu, w tym zwłaszcza: częste kichanie, wodnisty katar, przekrwienie i łzawienie oczu. Z kolei osoby o silnej nadwrażliwości doświadczać mogą nawet obrzęku ust, pokrzywki na skórze, napadów astmy, chrypki, duszności, ogólnego złego samopoczucia, senności.
Okres pylenia brzozy jest szczególnie dotkliwy dla osób, u których wystąpić mogą reakcje krzyżowe z pokarmem. Stwierdza się wówczas tzw. ustny zespół uczuleniowy (z ang. oral allergy syndrome, OAS), który w nomenklaturze medycznej określany jest także jako zespół alergii jamy ustnej. U uczulonych osób pojawiają się: pokrzywka kontaktowa, świąd warg i podniebienia, uczucie kluchy w gardle, pieczenie i mrowienie języka, obrzęk warg i języka, bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty. Rzadkością jest wstrząs anafilaktyczny.
Zobaczcie na filmie czym jest alergia i jak na nasz organizm oddziałują alergeny:
Leczenie alergii na pyłek brzozy
Kiedy pylą brzozy, osoby uczulone powinny podjąć odpowiednie kroki, żeby zmniejszyć doskwierające im dolegliwości. Lekarz zaleca zażywanie leków przeciwhistaminowych (hamują wydzielanie histaminy produkowanej podczas kontaktu z alergenem i wywołującej reakcję uczuleniową), zaś w przypadku wystąpienia astmy – sterydów wziewnych lub donosowych. Korzystać można także z ogólnodostępnych w aptekach preparatów łagodzących objawy ze strony nosa i oczu. Krople do nosa udrażniają nos i łagodzą obrzęk śluzówki nosa, zaś krople do oczu zmniejszą łzawienie, pieczenie i zaczerwienienie oka.
Uczuleni na pyłek brzozy nie powinni spędzać wiele czasu na dworze, a zwłaszcza w gęstych i zacienionych lasach. Najlepsza porą na spacery jest ranek. Po przyjściu do domu alergicy powinni oczyścić ciało z pyłków, biorąc prysznic i zmieniając odzież. Pomieszczenia zamknięte wietrzyć można nocą lub późnym wieczorem, a w ciągu dnia trzeba zamykać okna.
Bibliografia:
1. Obtułowicz K., Alergologia, Warszawa, PZWL, 2016.
2. Majkowska-Wojciechowska B., Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce, „Alergia Astma Immunologia”, 2016, 21(1), s. 5-15.
3. Krogulska A., Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną, „Alergia Astma Immunologia”, 2016, 21(1), s. 16-27.
4. Boczyłko K., Nie tylko alergeny: pyłek brzozy, „Alergia”, 2017, 1, s. 15-19.
