Najczęstsze skutki uboczne leczenia przeciwnowotworowego
Nudności i wymioty
Problem ten dotyczy większości metod leczenia onkologicznego i może mieć poważne konsekwencje, takie jak odwodnienie czy niedożywienie. Pomocna w tym przypadku może okazać się konsultacja z lekarzem dotycząca zastosowania odpowiednich leków przeciw nudnościom. Należy zwrócić również uwagę na podaż płynów, aby zapobiec odwodnieniu organizmu – przez cały dzień trzeba popijać wodę, herbatę czy soki owocowe. Unikać spożycia pokarmów, po których możemy poczuć się gorzej, zwłaszcza smażonych, tłustych, pikantnych czy słodkich. Warto sięgać po zimne czy ostudzone potrawy – nie mają wtedy tak intensywnego zapachu. Należy pamiętać również, aby po zastosowanym leczeniu sięgnąć po posiłek lub płyny dopiero po upływie przynajmniej godziny. Może okazać się też, że różne techniki relaksacyjne (takie jak medytacja czy głębokie oddychanie) złagodzą uporczywe dolegliwości (2).
Utrata masy ciała
Zastosowane leczenie onkologiczne w tym radioterapia, chemioterapia czy leczenie chirurgiczne, może utrudniać przyjmowanie pokarmu, a także trawienie oraz wchłanianie składników odżywczych. W konsekwencji może dojść do utraty masy ciała, co zwiększa ryzyko niedożywienia. Problem ten może skutkować gorszą tolerancją leczenia, a także decydować o kontynuacji leczenia(3). W okresie okołooperacyjnym pomocne może okazać się wdrożenie immunożywienia, np. w postaci preparatu Impact Oral. Jest to jedyny produkt na rynku, który zawiera zestaw aż trzech immunoskładników – argininę, kwasy tłuszczowe omega-3 oraz nukleotydy. Zastosowanie Impact Oral może mieć pozytywny wpływ na stan odżywienia, a także ograniczenie działań niepożądanych czy lepsze gojenie ran po operacji. Pomocnym rozwiązaniem może okazać się też zastosowanie preparatu Resource Protein. To wysokobiałkowy produkt przeznaczony dla pacjentów onkologicznych z niedożywieniem lub z ryzykiem niedożywienia. Pamiętaj, aby żywność medyczną stosować pod nadzorem lekarza.
Zaburzenia odczuwania smaku i zapachu
Problem ten często dotyczy pacjentów z nowotworami głowy i szyi, a także chorych poddanych radioterapii w tym obszarze. Zaburzenia smaku i zapachu mogą też być spowodowane owrzodzeniami i suchością w jamie ustnej na skutek zastosowanego leczenia onkologicznego, w tym chemioterapii. Dolegliwość ta może mieć negatywny wpływ na apetyt – możliwe doświadczanie metalicznego czy gorzkiego posmaku w ustach czy – przy niektórych potrawach – intensywniejszego zapachu. Niektóre potrawy mogą być uznawane za zbyt słodkie lub zbyt słone. Spróbuj używać plastikowych sztućców zamiast metalowych, sięgać po zimne potrawy, a także wypróbować nowych przypraw i zadbać o higienę jamy ustnej. Stosowanie miętówek czy gum również może okazać się pomocne (4). Możesz też skonsultować z lekarzem zastosowanie doustnych preparatów odżywczych, np. Resource Refresh. Jest to produkt w płynnej formie, który pomoże uzupełnić codzienną dietę w energię, a także może pozytywnie wpłynąć na stan odżywienia. Co więcej, Resource Refresh jest pozbawiony składników o metalicznym posmaku.
Inne dolegliwości w jamie ustnej
Zaliczyć do nich można ból, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, suchość w ustach, owrzodzenia jamy ustnej, problemy z przełykaniem czy infekcje jamy ustnej. Najczęściej dolegliwości te dotykają pacjentów z nowotworami głowy i szyi, u których zastosowano leczenie onkologiczne w formie radioterapii. Leczenie to może skutkować uszkodzeniem ślinianek czy utrudnionym przełykaniem. Wskazuje się, że niektóre rodzaje chemioterapii czy immunoterapii także mogą oddziaływać na występowanie powikłań w jamie ustnej. Dolegliwości te, jeżeli utrudniają spożywanie pokarmu, mogą skutkować odwodnieniem czy niedożywieniem. Skutecznym rozwiązaniem może okazać się spożywanie mokrych, miękkich i łatwych do połknięcia produktów. Pomocne może być również miksowanie pokarmów i spożywanie posiłków w płynnej czy półpłynnej formie. Istotna jest także zwiększona częstotliwość podaży płynów. Warto też spróbować ssać twarde cukierki bez cukru lub żuć gumę bez cukru. Należy unikać chrupkich, ostrych i słonych produktów, które mogą tylko nasilać występujące objawy w jamie ustnej (5). Dobrym rozwiązaniem może okazać się też uzupełnienie codziennej diety żywnością medyczną, np. preparatem Resource Refresh. Jest to wysokoenergetyczny produkt w płynnej formie, którego zastosowanie może mieć pozytywny wpływ na stan odżywienia. Badania pokazują, że aż 89% badanych pacjentów onkologicznych potwierdza działanie chłodzące (6, 7), a 84% badanych pacjentów onkologicznych wskazuje na działanie kojące tego produktu (6, 7).
Zaparcie
Niektóre metody leczenia onkologicznego – a także stosowane leki przeciwbólowe, takie jak opioidy – zwiększają ryzyko wystąpienia zaparcia. Dodatkowo, zmiany w sposobie żywienia, ograniczona aktywność fizyczna, a także zmniejszone spożycie płynów mogą skutkować zaparciem. Aby złagodzić objawy tej dolegliwości, postaraj się spożywać posiłki o tej samej porze. Zwróć też uwagę, aby wypróżniać się o podobnej porze dnia. Jeżeli to możliwe, warto zwiększyć spożycie produktów pełnoziarnistych, owoców czy warzyw, które obfitują w błonnik. Należy pamiętać o regularnej podaży płynów. Unikać spożycia produktów wzdymających, takich jak brokuły, mleko, awokado, jabłka, fasola czy napoje gazowane (8). Jeżeli spożywane są niewielkie ilości pożywienia, a długotrwały brak apetytu i zaparcia utrudniają prawidłowe żywienie, należy skonsultować z lekarzem zastosowanie żywności medycznej. Pomocne w tym przypadku może okazać się uzupełnienie codziennej diety w preparat Resource 2.0+Fibre. Jest to wysokoenergetyczny preparat z dodatkiem błonnika, wskazany dla pacjentów niedożywionych lub z ryzykiem niedożywienia, u których występują zaburzenia pasażu jelitowego.
Biegunka
Jeśli problem nie znika przez dłuższy czas lub biegunka jest ciężka, dochodzi do utrudnionego wchłaniania odpowiedniej ilości składników odżywczych i wody przez organizm. W konsekwencji może dojść do niedożywienia lub odwodnienia. Rozwiązaniem na biegunkę podczas leczenia onkologicznego może być częstsze spożycie małych posiłków, które są łatwe do strawienia (zawierające produkty, takie jak banany, jogurt, ryż, puree ziemniaczane). Sięgaj po 6–8 posiłków w ciągu dnia. Pomocne może okazać się zastosowanie diety płynnej, z wykluczeniem kwaśnych napojów, w tym soków cytrusowych. Konieczne może okazać się również wykluczenie spożycia produktów obfitujących w tłuszcz (np. smażonych) oraz mleka lub produktów mlecznych, jeżeli nasilają one objawy biegunki. Istotna jest również zwiększona podaż płynów (9, 10).
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Impact Oral – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia lub ryzyku niedożywienia u pacjentów chirurgicznych w okresie okołooperacyjnym. Resource Protein – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko. Resource Refresh – do postępowania dietetycznego u pacjentów onkologicznych z zaburzeniami zmysłu smaku związanymi z radioterapią lub chemioterapią, niedożywionych lub z ryzykiem wystąpienia niedożywienia. Resource 2.0+Fibre: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia.
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża twojemu życiu lub zdrowiu
Piśmiennictwo:
1. Yale Medicine. Side Effects of Cancer Treatment. Pobrany 23.08.2022 r., z https://www.yalemedicine.org/conditions/side-effects-cancer-treatment
2. National Cancer Institute. Nausea and Vomiting in People with Cancer. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/nausea-vomiting
3. Tokajuk A., Car H., Wojtukiewicz M. Z. Problem niedożywienia u chorych na nowotwory. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2015; 9 (1): 23–29.
4. American Cancer Society. Taste and Smell Changes. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/eating-problems/taste-smell-changes.html
5. National Cancer Institute. Mouth and Throat Problems: Cancer Treatment Side Effects. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/mouth-throat
6. Baker A, Huhmann M., Oreskovich D. Co-developing a nutritional beverage for oncology patients with oncology patients, caregivers, and healthcare practitioners. Paper presented at: Abstract for SIOG 20192019.
7. Nestle (data on file). CL19-002 Project COOL DNHS–101710: BOOST Soothe Peach Mint and Strawberry Kiwi Taste Claims Study. 2019.
8. American Cancer Society. Constipation. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/stool-or-urine-changes/constipation.html
9. National Cancer Institute. Diarrhea: Cancer Treatment Side Effect. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/diarrhea
10. American Cancer Society. Diarrhea. Pobrany 24.08.2022 r., z https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/stool-or-urine-changes/diarrhea.html
