Deceleracja – co o sytuacji płodu mówi zwolnienie akcji serca?

Deceleracja w KTG (kardiotokografii) zawsze stanowi obraz pewnego rodzaju zaburzeń. Nie muszą być one poważne i zagrażać zdrowiu i życiu dziecka. Zdarzają się jednak sytuacje, w których deceleracje stanowią wyraźny sygnał do podjęcia działań medycznych.

Czym jest deceleracja?

Deceleracja to, najprościej rzecz ujmując, zwolnione bicie serca płodu. Aby mówić o deceleracji, w zapisie KTG musi pojawić się odcinek, w którym częstotliwość akcji serca płodu przez 10 sekund lub dłużej spada o minimum 15 uderzeń/minutę. Zmiana ta może być zmianą fizjologiczną lub patologiczną. Jej przeciwieństwem jest akceleracja, czyli zwiększenie akcji serca o co najmniej 15 uderzeń/minutę przez min. 15 sek. To zjawisko świadczy najczęściej o naturalnych ruchach płodu i jest uznawane za wyraz jego dobrego rozwoju.

Deceleracja a oscylacja

Oscylacja (a więc zmienności akcji serca płodu) jest zjawiskiem normalnym, amplituda zmian poniżej 6 uderzeń/minutę najczęściej wiąże się ze snem płodu, w przypadku różnicy wynoszącej od 6 do 25 uderzeń/minutę najczęściej podejrzewa się ruchy płodu. Niepokojące mogą być jednak skrajności: jeśli oscylacje wynoszą mniej niż 2 uderzenia/minutę – można podejrzewać niedotlenienie płodu; jeśli więcej niż 25 uderzeń – należy wziąć pod uwagę ryzyko ucisku pępowiny. W przypadku pojawienia się deceleracji, oscylacji zmiennej (6-25 uderzeń) lub skurczowej (> 25 uderzeń) należy przedłużyć badanie KTG lub przeprowadzić dodatkową diagnostykę. Na tym tle sporadyczne pojawianie się deceleracji w zapisie KTG traktuje się jako wynik podejrzany, natomiast powtarzające się deceleracje lub tzw. deceleracje późne uznaje się za wynik patologiczny. Wynik prawidłowy to ten, który nie zawiera deceleracji.

Deceleracje w zapisie KTG

Deceleracja mają bezpośredni związek ze skurczami macicy. Deceleracje specjaliści podzielili na:

• Wczesne – rozpoczynające się wraz z początkową fazą skurczu macicy. Deceleracja taka osiąga najmniejszą wartość w szczytowym momencie skurczu, normalna praca serca pojawia się zaś równolegle do ustępowania skurczu macicy. Zmiany częstotliwości pracy serca płodu są w tym przypadku związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego i pobudzeniem nerwu błędnego u płodu.
•  Późne – pojawiają się już po wystąpieniu skurczu macicy, w momencie jego zanikania. Często świadczą o niewydolności maciczno-łożyskowej. Uważa się, że ich bezpośrednią przyczyną jest pobudzenie chemoreceptorów aortalnych, a także nerwu błędnego. Impulsem ma być w tym przypadku hipoksemia w krwi tętniczej płodu. Połączenie tych wszystkich zmian powoduje spowolnienie akcji serca. Deceleracja późna jest uznawana za objaw poważnej niewydolności maciczno-łożyskowej, o ciężkiej niewydolności mówi się, gdy amplituda wahań przekracza 45 uderzeń/minutę.
• Zmienne – zwolnione bicie serca może cechować się różnym kształtem i czasem trwania w stosunku do skurczów macicy. Za przyczynę pojawienia się tego typu deceleracji uznaje się ucisk pępowiny, który przyczynia się do wystąpienia zaburzeń w pępowinowym przepływie krwi. W takiej sytuacji dochodzi do pobudzenia baroreceptorów w wyniku wzrostu ciśnienia krwi i związanego z tym odruchowego zwolnienia akcji serca płodu.
• Złożone – diagnozowane jako połączenie wszystkich pozostałych typów deceleracji.

Deceleracja a KTG w trakcie porodu

Deceleracja jest równie normalnym objawem (o ile oczywiście mieści się w założonych normach) jak akceleracja (czyli przyspieszenie akcji serca). W ostatnich tygodniach przed porodem regularnie kontroluje się prawidłową akcję serca dziecka. Rejestruje się m.in. częstość podstawową (min. 10-minutowy zapis), w ramach której wyróżnia się;

• normokardię – liczba uderzeń serca płodu to 110–160 na minutę;
• bradykardię – mniej niż 110 uderzeń na minutę (możliwość niedotlenienia płodu);
• tachykardię – więcej niż 160 uderzeń na minutę (możliwość zakażenia wewnątrzmacicznego lub infekcji u mamy).

Zobacz film: USG w ciąży

Bibliografia:

1. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie zastosowania kardiotokografii w położnictwie, „Ginekologia Polska” 9/2014.

2. Postępowanie w przypadku różnych zapisów czynności serca płodu w trakcie porodu. Wytyczne postępowania klinicznego dla położników i ginekologów, “ACOG Practice Bulletin” 116/2010.