C: Dodatni lub ujemny objaw Oppenheima uzyskuje się poprzez drażnienie przedniej powierzchni kości piszczelowej ruchem przesuwnym w kierunku stawu skokowego w odpowiedniej pozycji ułożeniowej. Fizjologiczne reakcje palucha i palców badanej kończyny dolnej odzwierciedlają stan ośrodkowego układu nerwowego i mogą stanowić wstępne przesłanki do specjalistycznej i głębokiej identyfikacji chorób neurologicznych. Objaw Oppenheima został opisany po raz pierwszy w 1902 r. przez Hermana Oppenheima.
Na czym polega objaw Oppenheima?
Objaw Oppenheima stanowi odpowiedź na test kliniczny Oppenheima wykorzystywany w celu diagnostyki, czyli potwierdzenia lub wykluczenia, uszkodzeń i chorób dróg piramidowych – górnego neuronu ruchowego ośrodkowego układu nerwowego, odpowiedzialnego za wykonywanie dowolnej pracy motorycznej organizmu oraz utrzymanie naturalnej i wymuszonej w danej pozycji postawy ciała.
Test Oppenheima może stanowić część standardowego badania neurologicznego po zdarzeniach z podejrzeniem uszkodzeń tkanki mózgowej lub rdzenia kręgowego, np. po wypadkach komunikacyjnych czy upadkach z wysokości. Niekiedy jest uzupełnieniem specjalistycznych form diagnostycznych przewlekłych i postępujących chorób dróg piramidowych, np. stwardnienia rozsianego, stwardnienia bocznego zanikowego i mózgowego porażenia dziecięcego. Objaw Oppenheima jest również często spotykanym symptomem chorób i syndromów uwarunkowanych genetycznie. Mimo to bez względu na dodatni czy ujemny rezultat zaliczany jest do grupy odruchów o mniejszym znaczeniu rozpoznawczym i wykonywany jest stosunkowo rzadko w porównaniu do innych testów dróg piramidowych, np. Babińskiego czy Rossolimo.
W przebiegu testu Oppenheima pacjent zwykle leży tyłem na kozetce. Kiedy nie ma sposobności przyjęcia takiej pozycji, siedzi na krześle z nogami w neutralnej pozycji, ze stopami opartymi płasko o podłogę. Osoba wykonująca badanie prowadzi silny, posuwisty i nieprzerywany ucisk od górno-przedniej części kości piszczelowej, wzdłuż jej powierzchni w kierunku stawu skokowego i obserwuje reakcje palców badanej stopy pacjenta, głównie palucha.
Interpretacja objawu Oppenheima
Negatywny wynik testu, czyli brak reakcji układu mięśniowo-ścięgnistego podudzia i stopy, świadczy o zachowaniu równowagi ośrodkowego układu nerwowego organizmu i jego dróg piramidowych. Z kolei mimowolne zgięcie grzbietowe palucha, czyli wyprost, jest świadectwem zaburzeń górnego neuronu ruchowego. W przebiegu dodatniego objawu Oppenheima często obserwuje się również odwodzenie pozostałych palców względem siebie oraz względem palucha, a także nasilenie objawu podczas podjęcia przez pacjenta próby powstrzymania niekontrolowanego zjawiska siłą mięśni i woli.
Jak jest zbudowany układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu:
Objaw Oppenheima – świadectwo uszkodzenia dróg piramidowych
Układ piramidowy to część ośrodkowego systemu nerwowego człowieka, kontrolująca i odpowiadająca za ruchy dowolne układu mięśniowego oraz postawę ciała. Mechaniczne lub biochemiczne uszkodzenia ośrodków lub centralnych dróg nerwowych w rdzeniu kręgowym i tkance mózgowej w wyniku tymczasowych schorzeń, przewlekłych chorób oraz ostrych i nagłych urazów mogą powodować wystąpienie niedowładów lub porażeń nerwowo-mięśniowych o różnym stopniu nasilenia. Wywołują ograniczenie lub zniesienie wykonywania zamierzonych, precyzyjnych, świadomych i celowych funkcji motorycznych organizmu.
Objaw Oppenheima może zostać zdiagnozowany w przebiegu wielu chorób neurologicznych wpływających na jakość przewodnictwa impulsów elektrycznych w centralnym układzie nerwowym. Ponieważ przypadłość nie stanowi izolowanej jednostki chorobowej, a jeden z symptomów głównej choroby obciążającej pacjenta, objaw Oppenheima zwykle pojawia się w towarzystwie dodatkowych symptomów charakterystycznych dla danego schorzenia podstawowego, m.in. afazji, drżenia samoistnego, niedowładów i porażeń połowiczych wiotkich czy spastycznych, niedoczulicy czy przeczulicy. W zależności od poziomu i charakteru uszkodzenia drogi piramidowej objaw Oppenheima może mieć różne nasilenie.
Leczenie objawu Oppenheima
Leczenie objawu Oppenheima ma charakter głównie przyczynowy, czyli polega na eliminowaniu źródła zaburzeń równowagi pracy dróg piramidowych układu nerwowego. W zależności od etiologii powstania objawu dobierane są metody i środki usprawniania pracy górnego neuronu ruchowego. W przebiegu terapii wygaszającej objaw Oppenheima stosuje się farmakoterapię usprawniającą pracę centralnego układu nerwowego oraz łagodzącą pozostałe objawy, np. zmniejszającą napięcie mięśniowe. Ponadto pacjentowi zalecana jest rehabilitacja ruchowa, głównie terapia manualna, neurokinezyterapia oraz terapia zajęciowa. W zaawansowanych przypadkach prowadzi się operacje chirurgiczne rekonstrukcyjne i odbarczające uciśnięte struktury nerwowe, usprawniające przepływ impulsów nerwowych.
Bibliografia:
1. Prusiński A., „Neurologia praktyczna”, PZWL, Warszawa 2001;
2. Kozubski W., Liberski P., „Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny”, PZWL, Warszawa 2006.
