Cytomegalia to choroba zakaźna, którą wywołuje wirus cytomegalii (cytomegalowirus) Cytomegalovirus hominis (CMV), znany również jako ludzki herpeswirus typu 5: Human herpesvirus (HHV-5). Ze względu na szerokie możliwości zakażenia wirus nie jest rzadkością: szacuje się, że jego nosicielami jest ok. 40–60% populacji. Po przebytym zakażeniu wirus już na zawsze pozostaje w organizmie i nie ma możliwości jego całkowitego pozbycia się. Infekcja u osoby zdrowej przechodzi zazwyczaj bezobjawowo i pozostaje niezauważalna. Wyjątek stanowią osoby o osłabionej odporności, u których cytomegalia może dawać niegroźne i nieswoiste objawy przypominające nieco grypę. Cytomegalowirus nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Wyjątkiem są jednak kobiety ciężarne: cytomegalia w ciąży (choć niegroźna dla matki) może skutkować poważnymi deficytami rozwojowymi płodu, m.in. wrodzonym niedosłuchem oraz uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, które mogą prowadzić do upośledzenia umysłowego lub fizycznego.
Cytomegalia – objawy choroby
Cytomegalia u osoby zdrowej zazwyczaj przechodzi bezobjawowo. U osób z osłabioną odpornością cytomegalowirus może powodować nieswoiste objawy przypominające nieco grypę lub mononukleozę zakaźną (dotyczą ok. 10% osób zakażonych):
- ogólne pogorszenie samopoczucia;
- osłabienie i gorączka;
- bóle mięśniowe;
- bóle głowy;
- stan zapalny gardła i migdałków;
- powiększenie węzłów chłonnych;
- powiększenie wątroby i śledziony.
Objawy te utrzymują się zwykle około 2–4 tygodni, a następnie samoistnie ustępują. Wirus pozostaje uśpiony w organizmie, choć może się uaktywniać w okresach osłabienia odporności. Jednym z nich jest właśnie ciąża.
Cytomegalia: jak można się zarazić?
Do zakażenia cytomegalowirusem może dojść bardzo różnymi drogami, zwykle poprzez kontakt z niemal dowolnym płynem ustrojowym osoby zarażonej. Cytomegalia może być wrodzona – jeśli nastąpi zakażenie płodu przez matkę za pośrednictwem łożyska lub podczas porodu (wirus bytuje także w drogach rodnych). Cytomegalia nabyta przenosi się poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną, a zwłaszcza jej wydzielinami, takimi jak:
- krew;
- ślina;
- mocz;
- kobiece mleko podczas laktacji;
- podczas kontaktów seksualnych (wirus bytuje w spermie i wydzielinie szyjki macicy);
- w bardzo rzadkich przypadkach: przez przeszczep zakażonego narządu.
Nie sposób ustalić konkretnych zasad profilaktyki, głównie ze względu na to, że wirus występuje powszechnie u ok. 40–60% populacji, a także ma bardzo szerokie wrota zakażenia. Do czynników ryzyka należą: nieprzestrzeganie odpowiednich zasad higieny, częste zmiany partnerów seksualnych, przebywanie w dużych skupiskach ludzi, a także wcześniejsze zachorowania na choroby przenoszone drogą płciową.
Cytomegalia w ciąży
Zachorowanie na cytomegalię w okresie ciąży może wiązać się z ryzykiem powstawania poważnych wad rozwojowych u zakażonego płodu. Cytomegalia wrodzona u ok. 85–90% przebiega bezobjawowo i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka. Jednak w ok. 10% przypadków mogą wystąpić wady wrodzone płodu:
- upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim;
- niedosłuch neurosensoryczny;
- hipotrofia (zbyt mała masa ciała płodu w stosunku do zaawansowania ciąży);
- małogłowie;
- wodogłowie;
- żółtaczka;
- powiększenie wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia), możliwe zapalenie wątroby;
- objawy skazy krwotocznej;
- bardzo rzadko: zwapnienia wewnątrzczaszkowe (ok. 1% przypadków);
- wzmożone lub osłabione napięcie mięśniowe;
- drgawki;
- nieprawidłowości w składzie krwi: niedokrwistość, małopłytkowość itp.;
- możliwe uszkodzenia narządów wzroku: zapalenie siatkówki i naczyniówki, zanik nerwu wzrokowego, zaćma, małoocze.
Ryzyko zaistnienia powyższych wad rozwojowych, a nawet poronienia, jest szczególnie wysokie, jeśli do zakażenia dojdzie w I trymestrze ciąży.
Cytomegalia: diagnostyka i leczenie
Diagnostyka cytomegalii polega przede wszystkim na wykonaniu badań laboratoryjnych z krwi i moczu. W pobranej próbce krwi oznacza się poziom przeciwciał IgG i IgM przeciwko wirusowi cytomegalii. Dzięki badaniom można również uzyskać informację, czy infekcja jest „świeża”, czy też wirus znajduje się w organizmie już od dłuższego czasu. Jest to szczególnie ważna informacja dla kobiet w ciąży i starających się o dziecko. W przypadku zakażenia dającego objawy grypopodobne dolegliwości ustępują samoistnie i nie wymagają specjalistycznego leczenia, można jedynie łagodzić je za pomocą powszechnie dostępnych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. U kobiet w ciąży cytomegalia powinna być leczona pod kontrolą specjalisty.
