Sinice to samożywne bakterie o wielkim znaczeniu dla rozwoju przyrody. Są one organizmami pionierskimi, które mogą przystosować ubogie w pożywienie ekosystemy do zasiedlenia przez inne organizmy. Część z nich wytwarza jednak groźne substancje toksyczne.
Co to są sinice?
Sinice (cyjanofity, cyjanobakterie) to maleńkie samożywne organizmy, które tworzą kolonie. Początkowo zostały one sklasyfikowane jako rośliny, obecnie jednak wiadomo, że są bakteriami. Swoją nazwę zawdzięczają zielono-niebieskiej, sinej lub szarej barwie, która związana jest z tym, że, oprócz typowego dla organizmów samożywnych chlorofilu, zawierają również inne barwniki – niebieskie, czerwone i żółte. Wiele sinic posiada też zdolność do asymilowania azotu z powietrza. Ponadto charakteryzuje je wysoka odporność na temperaturę i suszę. Dzięki temu można je spotkać niemal w każdym środowisku na naszej planecie.
Część sinic jest bardzo pożyteczna dla środowiska, ponieważ są one organizmami pionierskimi. Oznacza to, że mogą rozwijać się w ekosystemach o trudnych warunkach i zmieniać je tak, aby mogły je zasiedlić również inne organizmy. Sinice stosuje się także na polach ryżowych, co przyczynia się do znacznego zwiększenia plonów.
Natomiast sinice obecne w wodzie w dużej ilości, szczególnie gdy dojdzie do ich zakwitu, mogą wydzielać niebezpieczne toksyny.
Sinice w morzu i jeziorze – jak przejawia się ich obecność?
O obecności sinic w zbiornikach wodnych często informują powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne oraz wiadomości telewizyjne i gazety. Ponadto w miejscach, w których doszło do zakwitu sinic, ustawia się ostrzeżenia przed kąpielą. Ze względu na zagrożenie, jakie niesie ze sobą kontakt z toksynami wydzielanymi przez te bakterie, powinno się przestrzegać takich zakazów.
Brak wymogów dotyczących przeprowadzania kontroli w zbiornikach wodnych sprawia, że nie wszystkie miejsca, w których wystąpi zakwit sinic, są oznaczane. Dotyczy to najczęściej mniejszych zbiorników, które użytkuje mała liczba ludzi. Warto znać przejawy obecności sinic w wodzie, którymi są:
- zmiana zabarwienia wody na kolor zielony, niebiesko-zielony czy szary,
- dziwny zapach wody – ziemisty, trawiasty lub zatęchły,
- unoszący się na powierzchni wody gęsty kożuch,
- piana na wodzie.
W takiej wodzie nie powinno się kąpać, ani w żadnym wypadku jej pić. Należy też pamiętać, że część sinic odporna jest na wysokie temperatury i przegotowanie wody niekoniecznie uzdatni ją do spożycia.
Skórne objawy kontaktu z sinicami
Kąpiel w wodzie, w której namnożyły się sinice, może skutkować poważnymi dolegliwościami skórnymi wywołanymi przez kontakt z toksynami tych bakterii. Najczęściej są to:
-
grudkowata lub pęcherzowa wysypka,
-
pokrzywka,
- swędzenie skóry,
- rumień skórny,
- zapalenie spojówek,
- zapalenie błon śluzowych.
Objawy te zwykle ustępują w krótkim czasie, trudno jednak przewidzieć ile toksyn przenika do organizmu i jakie niesie to ze sobą zagrożenia.
Objawy zatrucia sinicami po wypiciu wody
Wypicie wody z sinicami jest bardzo niebezpieczne i wywołuje objawy, z których część przypomina silne zatrucie pokarmowe. Są to:
- wymioty,
- biegunka,
- silne bóle brzucha,
- gorączka i dreszcze,
- bóle mięśniowe,
- zawroty głowy,
- zapalenie płuc.
Znane są także przypadki nagłej śmierci po wypiciu wody zatrutej sinicami.
Do zatrucia wywołanego toksynami sinic może dojść także na skutek spożywania ryb, które przebywały w zainfekowanym akwenie.
Inne choroby wywoływane toksynami sinic
Wpływ toksyn produkowanych przez sinice nie jest do końca zbadany, jednak podejrzewa się, że mogą one wywołać wiele groźnych chorób w późniejszym czasie. Wśród toksyn produkowanych przez sinice na razie udało się wyodrębnić:
- hepatotoksyny – uszkadzają komórki wątroby,
- neurotoksyny – zaburzają działanie układu sercowego i mięśniowego oraz pracę mózgu, a nawet powodują śmierć,
- dermatotoksyny – wywołują zmiany skórne, zapalenie spojówek i stany zapalne dróg oddechowych.
Ponadto przypuszcza się, że część toksyn produkowanych przez sinice może wywoływać u ludzi choroby nowotworowe i groźne choroby neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane.
Warto wiedzieć, że sinice niekoniecznie muszą występować w wodzie. Mogą one zasiedlać również klimatyzatory, a wdychanie zatrutego powietrza jest równie niebezpieczne, dlatego warto dbać o regularną konserwację i czyszczenie tego typu urządzeń.
Skąd wiedzieć, że sinice znajdą się w morzu lub jeziorze?
Przede wszystkim należy pamiętać o objawach występowania sinic w wodzie. Każda podejrzana zmiana jej koloru i zapachu powinna zniechęcać do kąpieli i użytkowania wody. Ponadto należy śledzić komunikaty powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych. W Polsce sinice często występują w Bałtyku oraz jeziorach i kąpieliskach podczas upalnego lata.
