Choroby nadgarstka powodują 2 podstawowe grupy objawów – ból i ograniczenie ruchomości. Często, nawet gdy nie ma obiektywnego powodu do zmniejszenia zakresu ruchów, chory powstrzymuje się przed wykonywaniem czynności ze względu na drętwienie, mrowienie lub ból o znacznym natężeniu.
Nadgarstek – budowa i czynność
Nadgarstek to staw złożony z 8 niewielkich kosteczek, łączących się z kośćmi przedramienia (promieniową i łokciową) oraz z kośćmi śródręcza. Dzięki skomplikowanej konstrukcji silne mięśnie mogą kierować ruchem dłoni, a ręka – działać zarówno w niezmiernie precyzyjnych operacjach, jak i chwytać czy przenosić bardzo ciężkie przedmioty. Budowa stawu umożliwia wykonywanie złożonych ruchów bocznych, zginania dłoniowego albo grzbietowego oraz odwracania i nawracania dłoni. Te ostatnie związane są z przemieszczaniem się między sobą kości przedramienia. Na ręce odwróconej można np. położyć coś na otwartej dłoni, przy nawróconej – pisać na klawiaturze.
Urazy nadgarstka
Zmiany urazowe są nie tylko skutkiem nieszczęśliwych zdarzeń, ale również intensywnie uprawianych sportów. Do najbardziej kontuzjogennych należą m.in. snowboard, rolki, deskorolka. Najczęstszymi urazami są skręcenia, zwichnięcia i złamania. Skręcenie nadgarstka polega na krótkotrwałym, silnym przemieszczeniu dłoni na granicy jej ruchomości, co powoduje naciągnięcie, naderwanie lub zerwanie więzadeł albo torebki stawowej. Jeśli przy takim urazie dojdzie do nieprawidłowego przemieszczenia się względem siebie powierzchni stawu i jego deformacji, mówi się o zwichnięciu.
Typowym urazem jest złamanie nasady dalszej kości promieniowej (złamanie Collesa). Zdarza się przy upadku z podparciem tułowia wyprostowaną kończyną górną, u sportowców oraz u osób starszych, szczególnie z osteoporozą. Najwięcej takich wypadków ma miejsce w sezonie zimowym, kiedy dochodzi do utraty równowagi na śliskim podłożu.
Podobny mechanizm mają złamania kostek nadgarstka (najczęściej kostki łódeczkowatej). Pod wpływem dużej siły dochodzi do gwałtownego ściśnięcia kostki i jej pęknięcia lub zmiażdżenia. Objawami urazów nadgarstka są: ból, silny obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchomości, a w przypadku zwichnięć lub złamań – zniekształcenie stawu.
Nadgarstek – choroby przeciążeniowe i zwyrodnieniowe
Przewlekłe choroby nadgarstka wiążą się najczęściej z:
- długotrwałym przeciążeniem stawów,
- pracą w wymuszonej pozycji,
- przebytymi urazami.
Przeciążenie nadgarstków może wynikać z dźwigania ciężkich przedmiotów albo z uprawiania sportów siłowych (np. podnoszenie ciężarów). Innym mechanizmem jest regularne powtarzanie się mikrourazów. Przykładami mogą być tu urazy związane z rąbaniem drewna albo grą w tenisa. Długotrwała praca w wymuszonej pozycji jest również przyczyną przewlekłych dolegliwości, których charakterystycznymi postaciami są m.in.:
- zespół cieśni nadgarstka (ucisk pasma łącznotkankowego na ścięgna zginaczy ręki i nerwy – głównie promieniowy i pośrodkowy),
- zespół de Quervaina – zapalenie przyczepów ścięgien i torebki ścięgnistej w obrębie nadgarstka.
Objawami w pierwszym przypadku są głównie drętwienie palców i osłabienie siły mięśniowej ręki, a w drugim – obrzęki nadgarstka (bliżej kości promieniowej, czyli od strony kciuka), bolesność, wyczuwalne pogrubienie ścięgien. Zespoły te pojawiają się często u osób wykonujących pracę przy komputerze (posługiwanie się klawiaturą, u grafików – myszką) oraz u zawodowych muzyków (np. pianistów, gitarzystów, skrzypków).
Przebyte urazy (złamania, zwichnięcia czy złożone skręcenia) stanowią przyczynę szybkiego rozwoju zmian zwyrodnieniowych w obrębie nadgarstka. Ścieńczenie chrząstek stawowych, powstawanie przejściowych wysięków, tworzenie się wyrośli kostnych, zwapnień może zdecydowanie ograniczać ruchomość stawu, powodować nawracające dolegliwości bólowe, obrzęki i stany zapalne.
Formą zmiany zwyrodnieniowej tkanki łącznej torebki stawowej nadgarstka jest tzw. ganglion, czyli torbiel wypełniona płynem stawowym. Może przebiegać bezobjawowo albo uciskać na okoliczne struktury (ścięgna, nerwy, naczynia).
Leczenie chorób nadgarstka
Leczenie urazów nadgarstka zależy od typu urazu. Jeśli dochodzi do zwichnięcia stawu lub złamania z przemieszczeniem, niezbędne jest przywrócenie kościom albo odłamom właściwej pozycji, umożliwiającej prawidłowy zrost struktur kostnych lub łącznotkankowych. O ile nie udaje się przywrócić prawidłowego ustawienia zachowawczo, konieczny jest zabieg operacyjny. Kolejne etapy leczenia to założenie unieruchomienia i rehabilitacja. Okres unieruchomienia zależy, w przypadku złamań, od szybkości powstawania zrostu – może on być powolny u osób z niedoborami pokarmowymi, chorobami przewodu pokarmowego lub ludzi starszych, z zaawansowaną osteoporozą.
Większe skręcenia mogą wymagać stabilizacji nadgarstka szyną gipsową i całkowitego wyeliminowania obciążania stawu. W przypadku mniejszych urazów i zmian zwyrodnieniowych dominują metody zachowawcze:
- zmniejszanie obciążenia,
- stosowanie specjalnych opasek (stabilizatorów) na staw,
- podawanie miejscowych niesterydowych leków przeciwzapalnych w postaci kremów lub maści,
- intensywna fizykoterapia (np. diatermia, masaże wirowe).
W zaostrzeniach choroby niezbędne jest całkowite odciążenie stawu. Leczenie operacyjne przewlekłych chorób nadgarstka stosuje się, gdy natężenie dolegliwości jest bardzo duże albo powstają objawy intensywnego ucisku (np. w przypadku zespołu cieśni nadgarstka albo torbieli). Na co dzień warto zapobiegać chorobom nadgarstka przez:
- ograniczenie dźwigania ciężarów,
- zachowywanie w pracy ergonomicznej pozycji, stosowanie podkładek pod myszy i klawiatury,
- robienie w pracy regularnych przerw i wykonywanie ćwiczeń rozluźniających,
- stosowanie właściwych ochraniaczy podczas uprawiania sportu.
