Do zakażenia amebą dochodzi zwykle na obszarach jej endemicznego występowania, czyli w krajach tropikalnych. Leczenie polega na łagodzeniu objawów związanych z biegunką oraz terapii przeciwpierwotniakowej.
Czym jest ameboza?
Ameboza (inaczej pełzakowica) jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaka pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica). Głównie manifestuje się zapaleniem jelita grubego i wiąże się z ryzykiem powikłań w innych narządach. Jej przebieg jest różnorodny. Nieleczona ostra postać może stanowić zagrożenie życia.
Do zakażenia amebą dochodzi zwykle poprzez spożycie cyst w wodzie, która została zakażona odchodami ludzkimi oraz surowych owoców lub warzyw. Pierwotniaki mogą znajdować się również na brudnych rękach osoby zakażonej. Jedynym rezerwuarem ameby jest człowiek. W Polsce choroba wywoływana przez amebę występuje rzadko. Do zakażenia dochodzi zwykle na terenach objętych endemicznym występowaniem tego pierwotniaka, to znaczy na obszarach położonych w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Okres wylęgania wynosi od 7 dni do nawet 4 miesięcy. Pierwsze objawy mogą więc pojawić się dopiero po powrocie z egzotycznej wycieczki. Przekształcanie cyst w trofozoity, czyli formy inwazyjne powodujące objawy następuje w końcowym odcinku przewodu pokarmowego.
Objawy amebozy
U większości chorych (niemal 90% przypadków) zakażenie jest bezobjawowe. U pozostałych pacjentów rozwija się postać inwazyjna. Główną postacią choroby jest zapalenie pełzakowe jelita grubego. Zakażenie amebą objawia się zwykle biegunką z dużą ilością treści śluzowej o różnym nasileniu. W części przypadków pojawia się krwisty stolec, co określane jest jako czerwonka. Ponadto pojawić się mogą kurczowe bóle brzucha, osłabienie, bóle głowy. W zaawansowanych przypadkach chory skarży się na utratę łaknienia i spadek masy ciała. Obserwuje się również zwykle niewielką gorączkę.
Inwazyjne formy ameby mogą przedostawać się drogą krwi do innych narządów i tam powodować dolegliwości. Pozajelitowe objawy amebozy to:
- pełzakowy ropień wątroby, który zawsze jest poprzedzony pełzakowym jelita grubego. Charakteryzuje się bólem w podżebrzu prawym i podwyższeniem temperatury. Podczas badania lekarz wyczuwa powiększoną wątrobę. Żółtaczka występuje rzadko;
- pełzakowy ropień płuca;
- pełzakowy ropień mózgu – występuje rzadko, ale jest niezwykle groźny dla życia. Objawia się pod postacią nagłych wymiotów, bólu głowy i zaburzeń świadomości;
- pełzakowa choroba układu moczowo-płciowego.
Rozpoznanie amebozy
Złotym standardem w diagnostyce amebozy jest kolonoskopia z pobraniem wycinków owrzodziałej błony śluzowej jelita grubego. Ponadto wykonuje się badania parazytologiczne z kilku próbek kału, w których poszukuje się swoistych antygenów pasożyta lub jego materiału genetycznego. W tym celu przeprowadza się testy ELISA lub PCR. W przypadku ropni przeprowadza się badania obrazowe – tomografię komputerową (TK) lub ultrasonografię brzucha (USG), a czasem także rezonans magnetyczny (MRI).
Leczenie amebozy
Terapia pełzakowicy opiera się na dwóch strategiach – leczeniu przyczynowym i łagodzeniu objawów. Należy zapobiegać odwodnieniu, pamiętać o podaży odpowiedniej ilości płynów oraz elektrolitów. Ciężkie utraty wody (>10% masy ciała) należy leczyć w warunkach szpitalnych. U dorosłych można stosować leki przeciwbiegunkowe takie jak loperamid.
W objawowych postaciach amebozy wykorzystuje się leki aktywne w inwazji tkanek – tynidazol lub metronidazol. Po takim wstępnym postępowaniu oraz u nosicieli niezgłaszających dolegliwości przeprowadza się terapię lekami działającymi w świetle przewodu pokarmowego – diloksanidem, jodochinolem, paromomycyną. W przypadku stwierdzenia postaci pozajelitowej i ropni dodatkowo wskazane jest ich nakłucie oraz opróżnienie.
W myśl zasady „lepiej zapobiegać, niż leczyć” należy pamiętać o odpowiedniej higienie podczas tropikalnych wycieczek oraz niespożywaniu pokarmów i wody pochodzących z niepewnego źródła. Nie istnieje chemioprofilaktyka zapobiegająca zachorowaniu.
Powikłania amebozy
Dolegliwości związane z chorobą ustępują powoli. Jednak objawy przypominające zespół jelita drażliwego mogą utrzymywać się jeszcze wiele lat po wyleczeniu. Ze względu na wysokie ryzyko nawrotów choroby konieczne jest wykonanie badań kontrolnych po 3–12 tygodniach od zakończenia terapii. Ustępowanie ropnia wątroby należy monitorować poprzez okresowo wykonywane badanie USG.
Na powstanie powikłań związanych z chorobą bardziej narażone są kobiety ciężarne i osoby z osłabioną odpornością. Do możliwych komplikacji amebozy należą:
- guz amebowy;
- niedrożność przewodu pokarmowego;
- zapalenie otrzewnej;
- perforacja jelita;
- toksyczne rozdęcie okrężnicy;
- krwotok.
Zobacz wideo: Co trzeba wiedzieć o pasożytach?
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Kraków 2018.
2. Pritt B., Pełzakowica (ameboza), [w:] „Medycyna po Dyplomie”, 08/2009.
3. Hadaś E., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, [w:] „Probl Hig Epidemiol”, 2014, 95(1): 6–13.
