Pod wpływem adrenaliny przyspiesza bicie serca i rozszerzają się źrenice. Osoby często narażone na stres są podatne na odkładanie się zbędnej tkanki tłuszczowej z powodu nadmiernego wydzielania adrenaliny. Stosowana jest także jako lek w sytuacjach skrajnego braku odporności organizmu.
Co to jest adrenalina (epinefryna)?
Adrenalina jest organicznym związkiem chemicznym, hormonem i neuroprzekaźnikiem z rodziny katecholamin. Jest wytwarzana przez gruczoły dokrewne, które pochodzą z tzw. grzebienia nerwowego. Składają się na niego komórki C tarczycy, ciałka przyzwojowe oraz rdzeń nadnerczy. Adrenalina wydzielana jest na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego odpowiedzialnego za mobilizację organizmu i zachowującego niewielką aktywność. Dzięki działaniu układu współczulnego możliwe jest zachowanie homeostazy w organizmie, czyli stałości parametrów wewnętrznych, takich jak ciśnienie krwi, temperatura wewnętrzna oraz stężenie związków chemicznych w płynach ustrojowych.
Adrenalina jest pochodną polifenolu o nazwie katechol. W organizmach żywych otrzymywana jest w wyniku przemian aminokwasów: tyrozyny i fenyloalaniny. Należy do szeregu fenyloetyloamin.
Adrenalina – historia
W 1895 roku polski fizjolog Napoleon Cybulski, wraz z Władysławem Szymonowiczem, odkrył hormonalne działanie rdzenia nadnerczy. Z kory nadnerczy pozyskał ekstrakt zawierający aminy katecholowe, w tym adrenalinę. Został on nazwany nadnerczyną, a sama adrenalina była pierwszym hormonem, jaki wyodrębniono w stanie krystalicznym. Dokonał tego japoński chemik Jokichi Takamine. Wzór strukturalny epinefryny ustalił natomiast współpracownik Japończyka – biochemik i fizjolog Thomas Bell Aldrich. Od 1904 roku znany jest także proces sztucznego wytwarzania hormonu dzięki niemieckiemu chemikowi Friedrichowi Stolzowi.
Adrenalina – etymologia i synonimy
Znana powszechnie nazwa „adrenalina” wywodzi się z łaciny od połączenia ad- + renes, natomiast „epinefryna” – od epi- + nephros. Obie nazwy znaczą tyle co „nad nerkami”. Wymienne stosowanie terminów jest dopuszczalne, ponieważ oznaczają ten sam związek chemiczny. Adrenalina w języku angielskim znana jest także jako hormon „3xF” (fright, fight and flight) – strachu, walki i ucieczki.
Działanie adrenaliny
Hormon adrenaliny pełni najważniejszą funkcję w natychmiastowej reakcji organizmu ludzkiego (a także organizmów zwierząt kręgowych) na zagrożenie – jest to mechanizm stresu. Objawia się on wzrostem ciśnienia tętniczego krwi, poszerzeniem źrenic oraz oskrzeli, a także przyspieszoną akcją serca. Hormon odgrywa główną rolę w regulowaniu poziomu cukru we krwi – rozkłada glikogen do glukozy w wątrobie. Proces ten znany jest w fachowej terminologii jako glikogenoliza.
Działanie adrenaliny polega na bezpośrednim pobudzeniu tzw. receptorów alfa- i betaadrenergicznych. Proces ten jest odczuwalny w przypadku skurczu naczyń i wzrostu ciśnienia tętniczego oraz przyspieszenia akcji serca. Adrenalina rozszerza źrenice i oskrzela, a przez to ułatwia i przyspiesza oddychanie, a ponadto hamuje wydzielanie śliny i soków trawiennych i perystaltykę jelit. Hormon obniża napięcie mięśni gładkich. Zwiększa stężenie glukozy we krwi – wyrzut adrenaliny do krwi istotny jest zwłaszcza w przypadku hipoglikemii, kiedy ilość glukozy radykalnie spada i może być przyczyną śmierci.
Adrenalina a odchudzanie
Adrenalina aktywuje lipazy i dzięki temu pobudza tkankę tłuszczową do spalania. Jako szybkie i najbardziej wydajne źródło energii jest spalana w momencie pojawienia się stresu.
Adrenalina – zastosowanie lecznicze
Adrenalina stanowi także silny lek stosowany m.in. w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, będącego stanem zagrożenia życia. Definiuje się go jako nagłą reakcję uczuleniową na leki (np. antybiotyki), jad owadów – os, pszczół i szerszeni, a także silne alergeny w pokarmach, m.in. w orzechach, rybach lub skorupiakach. Objawy wstrząsu to swędzenie, puchnięcie tkanek, silne duszności, uczucie mrowienia, a także spadek ciśnienia krwi, nudności i wymioty.
Osoby, które mają świadomość silnej alergii, powinny po konsultacji z lekarzem wyposażyć się w adrenalinę. W przypadku poważnej reakcji uczuleniowej, kiedy istnieje ryzyko, że pogotowie nie dotrze odpowiednio szybko, wymagane jest przeprowadzenie samodzielnej akcji ratunkowej i podanie osobie dotkniętej wstrząsem domięśniowo ampułki z syntetycznym hormonem poprzez zrobienie zastrzyku. Igłę należy wbić w bok uda pod kątem prostym i do oporu wcisnąć tłok strzykawki. Podanie adrenaliny powinno jednak przebiegać jako pomoc poszkodowanemu w aplikacji tego leku. Nie wolno samemu podejmować decyzji o podaniu adrenaliny. Adrenalina zacznie działać szybciej po rozmasowaniu miejsca podania leku. W przypadku dzieci dawki przeliczane są wg masy ciała, więc są zdecydowanie mniejsze.
