Wirus HPV (wirus brodawczaka ludzkiego, ang. Human Papilloma Virus) występuje u wielu ludzi. Do tej pory wyróżniono 100 typów brodawczaka. Nie każde zakażenie wirusem HPV prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych – schorzenia układu moczowo-płciowego u kobiet i mężczyzn zdarzają się w 30% przypadków.
Konsekwencje zakażenia wirusem HPV są zależne od jego typu. Schorzeniami powstającymi w wyniku rodzajów niższego ryzyka są m.in.: brodawki skórne, kurzajki, kłykciny kończyste (brodawki występujące na narządach płciowych), brodawki narządu rodnego oraz grudkowatość bowenoidalna. Występują także typy wyższego ryzyka (onkogenne) – w ich wyniku u mężczyzn może to być przyczyną raka prącia oraz raka odbytu. Agresywne odmiany wirusa brodawczaka ludzkiego odpowiadają także za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy.
Przyczyny zakażenia wirusem HPV
Główną przyczyną zakażenia wirusem HPV jest stosunek płciowy. Poza tym jest to intymny kontakt ze skórą narządów płciowych lub krwią partnera seksualnego (z tego względu prezerwatywy jedynie ograniczają ryzyko zakażenia - nie zapewniają pełnego bezpieczeństwa). Do infekcji dochodzi bardzo łatwo, a wirus jest rozpowszechniony – według statystyk 80% kobiet aktywnych seksualnie co najmniej raz w życiu zakazi się wirusem HPV. W późniejszych fazach może on zostać przeniesiony przez poród – według badań prawdopodobieństwo przekazania przez matkę typu wysokiego ryzyka wirusa HPV noworodkowi wynosi nawet 60%. Sama duża liczba przebytych ciąż i porodów w młodym wieku zwiększa ryzyko zakażenia u kobiet, szczególnie w młodym wieku.
Mężczyźni przekazują wirus brodawczaka ludzkiego – miejscami jego występowania są nabłonki męskich dróg płciowych (prącie, cewka moczowa ) lub gruczoł krokowy. Prawdopodobieństwo wystąpienia schorzeń wynikających z wirusa HPV zwiększa się u mężczyzn, którzy są homo- lub biseksualistami (nawet siedemnastokrotnie) lub mają osłabiony układ immunologiczny.
Nie wyróżnia się stosunku seksualnego, który szczególnie naraża na zakażenie wirusem HPV. Może to być zarówno stosunek dopochwowy, oralny, jak i analny. Ryzyko infekcji zwiększa się, jeśli zbliżenie odbywa się bez użycia prezerwatywy. Lekarze uważają, że istnieją grupy ludzi zdecydowanie bardziej narażone na infekcję. Są to osoby, które:
- wcześnie rozpoczynają inicjację seksualną (przed ukończeniem osiemnastu lat),
- często zmieniają partnerów seksualnych,
- są nosicielami innych zakażeń przenoszonych drogą płciową (opryszczka płciowa, chlamydia, wirus EBV, HIV, przewlekłe zakażenie bakteryjne pochwy),
- są uzależnieni od nikotyny
Objawy zakażenia wirusem HPV
Objawy infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego są zależne od jego typu. Zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet zarażenie większością typów pozostaje bezobjawowe. Istnieją jednak następujące wyjątki:
- typy niskiego ryzyka – wirusy typu 1 i 2, które powodują kurzajki i brodawki w miejscach daleko od narządów płciowych, np. stopach; do tej grupy zalicza się także typy 6 i 11, które są przyczyną tworzenia się kłykcin kończystych, tzn. płaskich lub wypukłych brodawek, które powstają na zewnątrz narządów płciowych lub w okolicach odbytu;
- typy wysokiego ryzyka (onkogenne) – wirusy typu 16 i 18, są to wirusy wysoko rakotwórcze, jednak występują niezwykle rzadko – u mężczyzn mogą powodować grudkowatość bowenoidalną (różowawe zmiany grudkowate zlokalizowane na żołędzi) lub chorobę Bowena (postać raka kolczystokomórkowego przedinwazyjnego skóry – sinoczerwone grudki na żołędzi), a w dalszej perspektywie nowotwór prącia i odbytu; u kobiet odpowiadają za większość przypadków raka szyjki macicy.
Przebieg zakażenia i diagnostyka
Początkowa faza infekcji wszystkimi typami wirusa HPV jest utajona – osoba nie odczuwa jakichkolwiek objawów oraz nie obserwuje żadnych zmian na skórze.
Kobiety powinny co najmniej raz w roku poddawać się odpowiednim badaniom cytologicznym oraz kolposkopowym, gdyż można przez to zdiagnozować wszelkie zmiany w obrębie szyjki macicy. Ważna jest regularność poddawania się tym badaniom, gdyż wstępne wykrycie nieprawidłowych komórek pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia, a co za tym idzie daje możliwość zapobiegnięcia postępowi nowotworu.
Dla mężczyzn polecany jest test HPV z opcją genotypowania – dzięki niemu możliwe jest wykrycie wszystkich typów tego wirusa, które są w mniejszym lub większym stopniu groźne dla zdrowia. Zestaw do wykonania testu składa się ze szczoteczki do pobrania materiału, zakręcanej probówki z buforem oraz protokołu pobrania materiału do badania. Samo badanie mężczyzna przeprowadza poprzez kilkukrotne pocieranie worka zażołędnego (otaczającego penisa) na całej długości. Zaleca się unikanie mycia genitaliów na 12 godzin przed pobieraniem wymazu.
