Badanie nasienia weryfikuje płodność mężczyzny i ma szczególne znaczenie na pierwszym etapie diagnostyki. W wyniku zmian środowiskowych, ekspozycji na czynniki toksyczne i promieniowanie, otyłości, siedzącego trybu życia czy chorób (ogólnoustrojowych, ale zwłaszcza narządu moczowo-płciowego) w ostatnich latach zaobserwowano znaczne zmniejszenie się w nasieniu plemników prawidłowo zbudowanych i o pożądanej ruchliwości.
Badanie nasienia – normy
Parametry nasienia są oceniane w odniesieniu do norm ustalanych przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization – WHO), które zmieniały się na przestrzeni lat w związku z prowadzeniem nowych badań i obserwacji medycznych. Obecnie obowiązują normy wydane w 2010 roku, według których możemy interpretować wyniki badania nasienia. Najważniejsze wskaźniki przedstawiają się następująco:
- liczebność plemników: ≥ 15 mln/ml lub ≥ 39 mln/ejakulat,
- żywotność plemników: ≥ 58% żywych plemników,
- ruchliwość plemników: ≥ 32% plemników o ruchu postępowym,
- morfologia plemników: ≥ 4% plemników o prawidłowej budowie,
- pH: ≥ 7,2,
- objętość ejakulatu: ≥ 1,5 ml.
Wynik wyższy dla danego parametru od przytoczonych wartości jest więc traktowany jako dobry, ale interpretacja całego seminogramu jest dużo bardziej złożona. Obejmuje zależności i oddziaływanie na siebie nawzajem poszczególnych parametrów, w połączeniu z dodatkowymi informacjami zebranymi podczas wywiadu z pacjentem, takich jak częstotliwość współżycia seksualnego czy czas wstrzemięźliwości płciowej. Złożona ocena jest konieczna, zwłaszcza kiedy wyniki poszczególnych parametrów są niższe niż w przedstawionych normach. Dlatego w celu właściwej interpretacji wyniku należy skonsultować się z andrologiem bądź urologiem, który może zlecić dodatkowe badania, aby odpowiednio dobrać sposób leczenia.
Seminogram – uwagi do interpretacji wyników
Ważne, aby pamiętać, że dobre wyniki nie oznaczają 100% pewności, że mężczyzna jest płodny. Istnieją parametry, których nie sposób zbadać w badaniu podstawowym i niezbędne są dokładniejsze pomiary. Podobnie wyniki poniżej normy również nie są jednoznaczne z niepłodnością. Znane są przypadki, że u tego typu pacjentów poczęcie dziecka drogą naturalną było możliwe, ale wymagało dłuższego czasu. Istotne też, aby wiedzieć, że parametry nasienia nie są stałe – nasienie podlega zmianom fizjologicznym, a dodatkowo na jego jakość wpływają zmiany w trybie życia i różne czynniki zewnętrzne, np. stres, choroby, dieta, używki, mała aktywność fizyczna, czynniki szkodliwe itp. Oznacza to, że wcześniej płodny mężczyzna po kilku latach może mieć problem z jakością nasienia i odwrotnie.
Badanie nasienia, jak się przygotować?
Seminogramu nie należy wykonywać w trakcie infekcji przebiegających z gorączką. Lekarz musi zostać poinformowany o wszelkich chorobach i lekach przyjmowanych na 3 miesiące przed badaniem – umożliwi to właściwą interpretację wyniku. Trzy do pięciu dni przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia seksualnego i wyłączyć z diety alkohol. Przed oddaniem próbki należy również dokładnie umyć żołądź członka.
Badany oddaje nasienie do sterylnego pojemnika. Istnieje możliwość oddania nasienia w domu, ale wówczas należy pamiętać, że pojemnik z próbką musi być dostarczony do badania (przychodni, laboratorium) nie później niż 30–40 minut od oddania i przetransportowany w temperaturze ciała (czyli w około 37 stopniach Celsjusza).
Warunki przechowywania nasienia mają duże znaczenie ze względu na jakość próbki, która trafi do laboratorium, a potem na wynik. Stąd też zaleca się oddawanie nasienia bezpośrednio w klinice.
Badanie nasienia – wskazania
Badanie nasienia powinno być wykonane w każdym przypadku, jeżeli kobieta nie zachodzi w ciążę w ciągu pierwszego roku, mimo regularnego współżycia 2-3 razy w tygodniu bez stosowania metod antykoncepcji. Wczesna diagnostyka oznacza dodatkowo szanse na wyeliminowanie czynników powodujących bądź pogłębiających niepłodność. Poza tym diagnostyka niepłodności kobiet jest dużo bardziej skomplikowana, wymaga inwazyjnych zabiegów i oznacza znacznie wyższe koszty, stąd warto zacząć od zbadania spermy mężczyzny.
Dodatkowymi wskazaniami do przeprowadzenia badania nasienia są także:
- stany w obrębie układu rozrodczego sprzed zabiegów chirurgicznych i po nich,
- planowana terapia przeciwnowotworowa, która jest wskazaniem do zamrożenia nasienia,
- stany po leczeniu wnętrostwa lub skrętu jądra, przebytych w dzieciństwie,
- stany po leczeniu steroidami (w tym zażywanie anabolików) oraz glikokortykoidami,
- udział w programie dawców nasienia.
Badanie można przeprowadzić także na własne życzenie, bez żadnych wskazań medycznych. Jedna próbka nasienia umożliwia przeprowadzenie zarówno badań podstawowych, jak i dodatkowych, co znacznie podnosi komfort badanej osoby.
