Dieta cukrzycowa jest ważnym elementem w leczeniu choroby cywilizacyjnej jaką jest cukrzyca. Powinna ona pokrywać zapotrzebowanie organizmu na wszystkie składniki odżywcze, minerały oraz witaminy. Zalecenia dietetyczne dla diabetyków opierają się na zasadach zdrowego i racjonalnego żywienia.

Czytaj też:

• Indeks glikemiczny (IG)  - czym jest? Produkty i dieta o niskim IG
• Picie kawy przed śniadaniem może podnosić poziom cukru i powodować insulinooporność
• Słodziki szkodzą zdrowiu tak samo jak zwykły cukier
  

Zasady diety cukrzycowej

Cukrzyca należy do chorób cywilizacyjnych o przebiegu przewlekłym. Szacuje się, że schorzenie to dotyczy około 2 mln Polaków. Najpowszechniejszym rodzajem jest cukrzyca typu 2. występująca u osób dorosłych. Rozwija się najczęściej na skutek nieprzestrzegania zasad prawidłowego odżywiania się, braku aktywności fizycznej oraz otyłości. 

Leczenie cukrzycy polega na stosowaniu leków oraz zmianie dotychczasowego stylu życia, czyli modyfikacji diety, wprowadzeniu codziennej aktywności fizycznej oraz normalizacji masy ciała. 

Dieta cukrzycowa zalecana jest zarówno osobom chorującym na cukrzycę, jak też w profilaktyce tej choroby – przede wszystkim osobom z nadwagą i otyłością, które zaliczane są do grupy ryzyka wystąpienia cukrzycy w przyszłości. Jadłospis diety powinien być ustalony indywidualnie dla każdej osoby, aby pokryć dobowe zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne organizmowi składniki odżywcze: białka, tłuszcze, węglowodany oraz witaminy i składniki mineralne. 

Zobacz też: Normy cukru we krwi

Przy układaniu diety cukrzycowej należy uwzględnić: wiek, płeć, masę ciała, wzrost, aktywność fizyczną, a także przyjmowane leki i ewentualne choroby współwystępujące z cukrzycą. W cukrzycy jadłospis powinien składać się z 4-5 posiłków jedzonych w regularnych odstępach czasu, czyli co 3-4 godziny. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób z cukrzycą typu I (młodzieńczą, insulino zależną), zaleca się jeść 6-7 posiłków dziennie. 

Dieta musi dostarczać odpowiedniej ilości kalorii, aby nie dopuścić do niepożądanych przyrostów lub spadków masy ciała. Średnie zapotrzebowanie energetyczne w diecie cukrzycowej wynosi:

• 2400 – 3000 kcal: osoby z niedowagą,
  
• 2000 – 2200 kcal: osoby z prawidłową masą ciała,
  
• 1500 – 1800 kcal: osoby z nadwagą,
  
• 1000 – 1300 kcal: osoby z otyłością.
  

Jadłospis diety cukrzycowej powinien zawierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, który wskazuje jak wzrośnie poziom glukozy we krwi po zjedzeniu określonego produktu. Przy układaniu diety warto korzystać ze specjalnych tabel, które przedstawiają indeks poszczególnych produktów.

Jakie produkty mają wysoki indeks glikemiczny, a jakie - niski? Zobacz wideo:

Kolejną kluczową zasadą diety cukrzycowej są odpowiednie proporcje podstawowych składników pokarmowych. Posiłki powinny być komponowane tak, by dostarczały: 45-50% energii z węglowodanów, 15-20% z białek, 30-35% z tłuszczów. Źródłem węglowodanów w diecie powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe oraz owoce. Zaleca się dostarczanie organizmowi 25-40 g błonnika pokarmowego dziennie, który zapobiega nagłym skokom poziomu cukru we krwi. 

Zobacz też: Badania i normy insuliny

W diecie cukrzycowej powinny pojawić się produkty bogate w magnez, który przyczynia się do zwiększenia tolerancji glukozy przez komórki organizmu (np. orzechy, nasiona roślin strączkowych).

Produkty wskazane i przeciwwskazane w diecie cukrzycowej

W diecie cukrzycowej należy ograniczać przede wszystkim ilość dostarczanych wraz z pokarmem węglowodanów prostych. Z tego powodu produktami przeciwwskazanymi są wszelkie słodycze, ciastka, słodzone napoje, wyroby cukiernicze, słodkie produkty zbożowe, np. drożdżówki. W jadłospisie diety cukrzycowej unika się żywności wysoko przetworzonej, gotowych dań typu instant, fast foodów, napojów gazowanych. Produktami przeciwwskazanymi są również:

• tłuste mięsa i wędliny,
  
• podroby,
  
• tłusty nabiał,
  
• żółte sery,
  
• śmietana,
  
• smalec, słonina, łój, masło, olej palmowy, margaryny twarde, które są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych,
  
• owoce suszone i kandyzowane,
  
• jasne pieczywo, wyroby cukiernicze,
  
• ryż biały,
  
• mąka oczyszczona (np. pszenna).
  

Źródłem tłuszczów w diecie cukrzycowej powinny być oleje roślinne, np. olej rzepakowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, orzechy oraz ryby. Produkty te dostarczają nienasyconych kwasów tłuszczowych, które wykazują pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. 

W jadłospisie osoby chorującej na cukrzycę powinna pojawić się żywność zawierająca duże ilości błonnika pokarmowego, który daje uczucie sytości, przyspiesza perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom, a co najważniejsze obniża poziom glukozy we krwi. Produktami bogatymi w błonnik są: pełnoziarniste produkty zbożowe, np. pieczywo razowe i graham, otręby pszenne i owsiane, płatki owsiane oraz gruboziarniste kasze, takie jak gryczana i jęczmienna, ryż brązowy, pełnoziarnisty makaron. Do pozostałych produktów wskazanych w diecie cukrzycowej zalicza się:

• chude mięso bez skóry: kurczak, indyk, cielęcina,
  
• ryby morskie,
  
• mleko 2% oraz produkty mleczne: ser biały chudy i półtłusty,
  
• jogurty naturalne, kefiry, maślanki,
  
• jaja kurze,
  
• świeże warzywa,
  
• nasiona roślin strączkowych,
  
• świeże owoce o niskim indeksie glikemicznym: jabłka, gruszki, grejpfruty, pomarańcze, czereśnie, czarna porzeczka, truskawki, maliny, granat, borówki.
  

W diecie cukrzycowej bardzo ważny jest również sposób przyrządzania potraw. Zalecanymi technikami kulinarnymi są: gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie w folii lub pergaminie bez dodatku tłuszczu, duszenie bez obsmażania oraz grillowanie na tackach. Należy unikać potraw smażonych w głębokim tłuszczu oraz panierowanych. Przeciwwskazane jest również rozgotowywanie potraw, które prowadzi do wzrostu indeksu glikemicznego produktów oraz pieczenie w cieście francuskim.

Przykładowy jadłospis w diecie cukrzycowej

I śniadanie: kanapki z indykiem

• herbata ziołowa,
  
• pełnoziarniste pieczywo 70 g,
  
• masło 10 g,
  
• szynka z indyka 40 g,
  
• sałata 20 g,
  
• pomidor 50 g,
  
• papryka 80 g,
  
• grejpfrut.
  

II śniadanie: jogurt naturalny z brzoskwinią, orzechami i płatkami owsianymi

• jogurt naturalny 150 g,
  
• płatki owsiane 50 g,
  
• brzoskwinia 100 g,
  
• orzechy laskowe 20 g.
  

Obiad: zupa krem z pomidorów, pieczony dorsz z brązowym ryżem i warzywami

• zupa krem 350 ml,
  
• dorsz z ziołami 180 g,
  
• gotowany brązowy ryż 80 g,
  
• oliwa z oliwek 10 g,
  
• brokuł gotowany 250 g.
  

Podwieczorek:

• serek wiejski, lekki 150 g,
  
• pestki słonecznika 20 g,
  
• pestki dyni 20 g,
  
• pieczywo chrupkie 40 g.
  

Kolacja: omlet z warzywami

• 2 jaja,
  
• ¼ szklanki mleka 2%,
  
• 4 łyżki kiełków fasoli,
  
• 4 łyżki zielonego groszku,
  
• czerwona papryka 60 g,
  
• olej rzepakowy 10 ml,
  
• 2 łyżeczki koncentratu pomidorowego.