Sezam indyjski przywędrował do Polski za czasów Imperium Osmańskiego. Oprócz szerokiego zastosowania w sztuce kulinarnej wykorzystuje się go w kosmetyce i lecznictwie. Owoce sezamu indyjskiego to doskonałe źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz licznych aminokwasów. Według tradycyjnej medycyny chińskiej sezam należy do żywiołu ziemi i ma pozytywny wpływ na pracę śledziony, trzustki, żołądka, płuc i serca.
Sezam indyjski – wiadomości ogólne
Sezam (z łac. Sesamum L.) to roślina jednoroczna zaliczana do rodziny połapkowatych (z łac. Pedaliaceae R. Br.). Jednym z najbardziej znanych jego przedstawicieli jest sezam indyjski (z łac. Sesamum indicum L.). Gatunek zwyczajowo określany jest jako kunżut, sezam wschodni czy łogowa wschodnia. Pionierami w jego uprawie są Indie, Chiny, Meksyk, Gwatemala, Sudan.
Sezam indyjski – wartość odżywcza nasion i oleju
Wartość odżywcza nasion sezamu indyjskiego w 100 g produktu przedstawia się następująco:
- wartość energetyczna – 647 kcal (2710 kJ),
- białka – 23,2 g,
- węglowodany – 10 g,
- tłuszcze – 59,9 g.
Z kolei wartość odżywcza oleju z sezamu w 100 g produktu przedstawia się następująco:
- wartość energetyczna – 900 kcal (3700 kJ),
- tłuszcze – 100 g,
- węglowodany – 0 g,
- białko – 0 g.
Sezam indyjski – właściwości lecznicze
Indyjski sezam ma liczne właściwości zdrowotne. Jego owoce zawierają duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Stąd też roślina oddziałuje korzystnie na układ krążenia, a zwłaszcza obniża poziom ciśnienia tętniczego krwi i cholesterolu we krwi, zmniejszając tym samym ryzyko miażdżycy. Dodatkowo zwiększa ilość trombocytów, tj. płytek krwi, i przyspiesza krzepnięcie krwi.
Nasiona sezamu indyjskiego są doskonałym źródłem witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, takich jak E, A, B6, B3,B2, B1, oraz składników mineralnych, w tym wapnia, fosforu, sodu, potasu, magnezu, manganu, cynku, miedzi, żelaza. Mają bogaty zestaw aminokwasów, m.in.: izoleucyny, leucyny, lizyny, metioniny, cystyny, fenyloalaniny, tyrozyny, treoniny, waliny, argininy, histydyny, alaniny, glicyny, proliny, seryny.
Sezam ma właściwości lekko przeczyszczające, rozgrzewające i wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn. Działa łagodząco na nerki i wątrobę oraz wzmacnia zęby i kości. Korzystnie wpływa na pracę jelit, pomaga na zaparcia i regularne wypróżnianie. Poleca się go w przypadku schorzeń pęcherza żółciowego. Występująca w sezamie lecytyna warunkuje prawidłową koncentrację i zapamiętywanie. W związku z tym jego spożywanie wskazane jest w okresie wzmożonego wytężenia umysłu. Obecność zaś przeciwutleniaczy, takich jak sesamol i sesamolina, spowalnia starzenie się komórek organizmu. Właściwości lecznicze oleju sezamowego wykorzystuje się też zewnętrznie. Wspomaga bowiem terapię świerzbu oraz przyspiesza proces gojenia ran, oparzeń, owrzodzeń, czyraków. Zapobiega powstawaniu rozstępów.
Po jakie ziarna warto sięgnąć? Dowiesz się tego z filmu:
Sezam indyjski – zastosowanie w kuchni
Otrzymany w procesie tłoczenia na zimno olej sezamowy ma szerokie zastosowanie w sztuce kulinarnej. Jest jasnożółty i ma łagodny, lekko orzechowy zapach. Wykorzystuje się go w produkcji margaryny, sezamków i chałwy. Nie nadaje się do smażenia, bo ma słabą tolerancję na temperaturę (ogrzewanie maksymalnie do 70℃). Można nim doprawiać sałatki i dania na zimno. Same nasiona sezamu służą jako posypka na pieczywo czy wyroby cukiernicze. Natomiast kiełki sezamowe urozmaicają smak sałatek owocowych i warzywnych.
Jednym z bardziej znanych sposobów wykorzystania sezamu w kuchni jest pasta tahini. Stanowi doskonały dodatek do zup, gotowanych warzyw czy pełni rolę smarowidła do krakersów i ciastek. Niezbędne składniki to 25 dag ziarna sezamu i 6 łyżek oliwy. Ziarno praży się na suchej patelni, po czym uciera się je w moździerzu na gładką masę, pamiętając o stopniowym dodawaniu oliwy. Pastę przekłada się do słoików i przechowuje w lodówce.
Sezam indyjski – zastosowanie w kosmetyce
Ekstrahowany lub poddany drugiemu tłoczeniu olej sezamowy znalazł zastosowanie w kosmetyce. Stanowi bazę do wyrobu mydeł. Z kolei z kwiatów sezamu pozyskuje się wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym olejek eteryczny. Olej sezamowy to zaś składnik wielu preparatów do pielęgnacji skóry, w tym maseczek, kremów, mleczek przeznaczonych dla posiadaczy skóry mieszanej, suchej, dojrzałej, wrażliwej. Może też służyć jako olejek do masażu i kąpieli. Zmiękcza i nawilża skórę, nadaje jej blask i jedwabistą gładkość oraz reguluje pracę gruczołów łojowych. Znaleźć go można również w kosmetykach na włosy suche. Wzmacnia je i odżywia, nawilża skórę głowy, zmniejszając przy tym uczucie świądu. Przyspiesza wzrost włosów i przeciwdziała siwieniu. Właściwości oleju sezamowego wykorzystano też w kosmetykach przeciwsłonecznych.
Bibliografia:
1. Bojanowska M., Pabich M. Rośliny oleiste w Polsce i na świecie w ostatnich latach, Czasopismo „Autobusy”, Instytut Naukowo-Wydawniczy "SPATIUM". sp. z o.o, s. 159–162.