Alkohol spożywany w nadmiarze ma negatywny wpływ na cały organizm. Jedną z poważniejszych zdrowotnych konsekwencji jest polineuropatia, która powoduje szereg objawów neurologicznych, znacznie obniżających komfort życia. Choroba dotyka niemal połowę osób, które nadużywają alkoholu, a im częstsze i dłuższe są stany upojenia, tym bardziej rośnie ryzyko zachorowania.

Czym jest polineuropatia alkoholowa?

Neuropatia to stan zapalny lub uszkodzenie nerwu obwodowego i powiązany z tym zespół objawów, które wynikają z zaburzenia przewodzenia informacji czuciowych, ruchowych i autonomicznych. Mianem polineuropatii określa się symetryczne uszkodzenie wielu nerwów, które powoduje zmiany chorobowe po obu stronach ciała.

Powodem dolegliwości często bywa uraz (wypadek, długotrwała praca w jednej pozycji). Polineuropatia może także wystąpić w przebiegu różnych chorób – cukrzycy, nowotworów, miażdżycy, boreliozy, półpaśca, tocznia i innych.

Przyczyną dolegliwości neuropatycznych bywa długotrwała intoksykacja organizmu, co ma miejsce w przypadku nadużywania alkoholu. Na rozwój uszkodzenia nerwów obwodowych wpływają wówczas przede wszystkim następujące mechanizmy:

• aldehyd octowy (główny produkt metabolizmu etanolu) systematycznie niszczy komórki nerwowe,

• długotrwałe nadużywanie alkoholu powoduje demielinizację nerwów obwodowych – włókna nerwowe tracą osłonki mielinowe, które stanowią warstwę izolacyjną dla impulsów elektrycznych przesyłanych pomiędzy komórkami nerwowymi, co zaburza szybkość i odpowiednią koordynację przekaźnictwa nerwowego,

• objawy są nasilane przez – częste u osób uzależnionych od alkoholu – niedobory substancji odżywczych, zwłaszcza witamin z grupy B, odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Polineuropatia alkoholowa – objawy

Neuropatia alkoholowa ma charakter postępujący. W pierwszej kolejności pojawiają się objawy czuciowe, które zwykle dotyczą dystalnych (najbardziej odległych od tułowia) części kończyn. Następnie choroba obejmuje części proksymalne (ramiona, uda). Do zaburzeń czuciowych z czasem dołączają niedowłady (zaburzenia ruchu). Pojawiają się także liczne zakłócenia funkcji wegetatywnych organizmu.

Początkowo w kończynach (najpierw dolnych) występują parestezje – uczucie pieczenia, mrowienia, drętwienia. Z czasem pojawiają się dolegliwości bólowe, nieustające uczucie zimna lub palenia (allodynia). Może również nastąpić osłabienie wrażliwości na bodźce (dyzestezja), co sprawia, że osoba dotknięta polineuropatią przestaje na nie właściwie reagować (np. nie odczuwa zmian temperatury i nie cofa dłoni, dotknąwszy parzącego przedmiotu). Postępująca polineuropatia prowadzi do zaburzeń czucia głębokiego, czyli poczucia położenia części ciała przy braku kontroli wzroku. W zaawansowanej postaci neuropatii alkoholowej następuje spadek siły mięśniowej kończyn, a z czasem – zanik mięśni, co powoduje niesprawność rąk i nóg. W wielu przypadkach skóra kończyn staje się cieńsza, więc łatwiej dochodzi na niej do różnego rodzaju uszkodzeń czy zakażeń. Liczne, trudne do wyleczenia owrzodzenia mogą sprawić, że konieczna będzie amputacja.

Typowym objawem polineuropatii alkoholowej jest uszkodzenie mięśni krtani, odpowiedzialnych za wydawanie dźwięku przez struny głosowe. Prowadzi to do charakterystycznego zachrypnięcia i ściszenia głosu u chorego. Polineuropatia może być także przyczyną szeregu zaburzeń wegetatywnych – upośledzeniu ulegają funkcje organizmu niezależne od woli. U chorego mogą wystąpić zawroty głowy, omdlenia, biegunki lub zaparcia, arytmia serca, zaburzenia potliwości, funkcji seksualnych, oddawania moczu czy akomodacji oka.

Leczenie polineuropatii alkoholowej

Rokowania w neuropatiach zależą od stopnia zaawansowania zmian. Polineuropatia alkoholowa jest uleczalna przy wczesnym włączeniu leczenia. Istnieje wówczas szansa na całkowite wyzdrowienie. Diagnoza neuropatii opiera się o szczegółowy wywiad z pacjentem, badania fizykalne oraz obrazowe – elektromiografię (EMG) i elektroneurografię (ENG). Te ostatnie pozwalają określić skalę zmian spowodowanych nadużywaniem alkoholu oraz rokowanie. Polineuropatia alkoholowa może być leczona efektywnie jedynie przy zachowaniu pełnej abstynencji. Wczesne zmiany spowodowane nadużywaniem alkoholu często ustępują całkowicie po wprowadzeniu pełnowartościowej diety oraz suplementacji witaminami z grupy B (zwłaszcza B1, której wchłanianie utrudnia etanol). W przypadku dolegliwości bólowych choremu podaje się leki wpływające na neuroprzekaźnictwo, stosowane przy dolegliwościach ośrodkowego układu nerwowego –przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe. W polineuropatii alkoholowej niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują stosunkowo niewielką skuteczność.

Przy niezbędnym w tej chorobie długotrwałym stosowaniu zbyt duże jest ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. Przy zaawansowanej postaci polineuropatii alkoholowej zalecana jest rehabilitacja. Może ona obejmować masaże, ćwiczenia aktywne lub bierne (wzmacniające, neuromobilizujące), fizykoterapię. Jeśli stopień rozwoju choroby na to pozwala, wskazany jest regularny ruch o umiarkowanej intensywności, np. spacery. Ponieważ terapia polineuropatii alkoholowej wiąże się najczęściej z walką z uzależnieniem od alkoholu, warto uzupełnić ją o leczenie odwykowe. Wsparciem dla chorego powinny być psychoterapia oraz zaangażowanie bliskich.