Miażdżyca należy do najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Polega na uszkodzeniu ścian tętnic i wtórnym ich zwężeniu. Istotą choroby jest tworzenie się w naczyniach blaszek miażdżycowych, które buduje przede wszystkim cholesterol. Kiedy w naczyniu występuje blaszka miażdżycowa, zmniejsza się przepływ krwi i dochodzi do niedotlenienia narządów. Szczególnie niebezpieczne są blaszki miażdżycowe tworzące się w naczyniach wieńcowych czy szyjnych i mózgowych. Pęknięcie blaszki miażdżycowej prowadzi do powstania zakrzepu i nawet całkowitego zamknięcia naczynia. Dieta jest bardzo istotnym elementem profilaktyki miażdżycy, jak i dalszego postępowania mającego na celu zminimalizowanie ryzyka powikłań w postaci udaru mózgu czy zawału serca.
Dlaczego tak ważna jest dieta i profilaktyka miażdżycy?
Miażdżyca rozwija się u każdego człowieka właściwie już od najmłodszych lat. Coraz częściej młodzi ludzie (około 30 lat) zgłaszają się do lekarza np. z bólem zamostkowym, często świadczącym o zawale mięśnia sercowego. Miażdżyca może zająć każde naczynie tętnicze i stać się przyczyną udaru (miażdżyca tętnic szyjnych, mózgowych), zawału serca (miażdżyca tętnic wieńcowych), a także powodować niedokrwienie narządów, takich jak jelita (miażdżyca aorty brzusznej) czy kończyn dolnych (miażdżyca tętnic kończyn dolnych). Jeśli pojawiają się już objawy w postaci bólu w łydkach, zawrotów głowy, bólu za mostkiem, duszności, pstrego bólu brzucha, jest już za późno na prowadzenie profilaktyki miażdżycy. Ideą odpowiedniej diety w miażdżycy jakichkolwiek naczyń jest wdrożenie jej już w młodym wieku, by jak najbardziej opóźnić proces tworzenia się blaszek miażdżycowych, a jeśli już powstaną, to zapobiegać ich pęknięciu.
Dieta ma kluczowe znaczenie, ponieważ sam mechanizm powstawania miażdżycy opiera się na niewłaściwym odżywianiu i dostarczaniu do organizmu zbyt dużych ilości cholesterolu, który gromadzi się w ścianach tętnic, powodując powstawanie blaszek miażdżycowych. Odpowiednia dieta nie tylko ma na celu ograniczenie procesu samej miażdżycy, ale również wyeliminowanie czynników ryzyka wspólnych zarówno dla miażdżycy, jak i dla innych chorób cywilizacyjnych.
Kiedy należy rozpocząć stosowanie diety na miażdżycę?
Im wcześniej wdroży się odpowiednią dietę, tym lepiej, ponieważ – jak już wcześniej powiedziano – miażdżyca ma początek już w dzieciństwie. To, czy i w jakim nasileniu wystąpi, jest uzależnione od obecności czynników ryzyka miażdżycy. Obejmują one występowanie otyłości, nieprawidłową dietę, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów i wiele innych. Prowadzono liczne badania, w których oceniono, że bardzo duża część dzieci w Polsce ma wysoki poziom cholesterolu we krwi, do tego jest otyła bądź ma nadwagę. Należy też zwrócić uwagę na istotny problem, jakim jest powszechne zjawisko palenia papierosów wśród młodych osób.
W ciągu 2 lat życia kształtuje się ilość komórek tłuszczowych w organizmie. Nie zmienia się ona z czasem, jednak to, jaką dietę się stosuje, wpływa na objętość tych komórek. Może wydawać się to dziwne, jednak już w ciągu pierwszych miesięcy matka ma wpływ na profilaktykę miażdżycy u dziecka. Chodzi oczywiście o karmienie piersią. Zaleca się co najmniej 6 miesięcy karmienia. Badania wykazały, że dzieci, które były przez długi czas karmione piersią, rzadko są otyłe, rzadziej mają wysoki poziom cholesterolu i są mniej narażone na rozwój nadciśnienia.
Dieta u dzieci po 2. roku życia, stanowiąca profilaktykę miażdżycy, powinna być oparta po prostu na zasadach zdrowego żywienia. Odpowiednie odżywianie według zasad zdrowego żywienia dotyczy wszystkich ludzi w każdym wieku. Dieta ma na celu walkę z otyłością bądź nadwagą, a wcześniej ich zapobieganie. Okazuje się, że nawet w ciąży odpowiednia dieta może istotnie przyczynić się do stanu zdrowia dzieci.
Dieta w miażdżycy – zasady
W leczeniu i profilaktyce miażdżycy stosuje się po prostu zasady zdrowego odżywiania, ze szczególnym uwzględnieniem unikania dużych ilości tłuszczów zwierzęcych, będących źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, a także cukrów prostych. Zmniejszenie ilości nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu nie wiąże się z całkowitą eliminacją tłuszczów, lecz oznacza wprowadzenie odpowiedniej ilości tych wielonienasyconych, takich jak omega 3, na rzecz nasyconych. Zaleca się wobec tego wprowadzenie do diety tłustych ryb morskich, jak makrele, łososie czy śledzie. Dobrym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 jest np. olej rzepakowy. Drugą grupą są kwasy omega-6 zawarte w oleju słonecznikowym czy sojowym. Tłuszcze należy dostarczać poprzez spożycie pestek dyni czy nasion słonecznika, orzechów brazylijskich, nerkowca, włoskich, laskowych czy siemienia lnianego.
W diecie na miażdżycę bardzo ważne jest dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego zawartego m.in. w owocach, warzywach czy zbożach. Pomaga on znacznie zmniejszyć stężenie cholesterolu, triglicerydów i glukozy we krwi. Glukoza jest bardzo istotnym związkiem w patogenezie miażdżycy. Ma duży wpływ na uszkodzenie naczyń krwionośnych, dlatego w diecie przeciwmiażdżycowej bardzo ważne jest ograniczenie ilości cukrów prostych. Zamiast nich należy włączyć do diety odpowiednią ilość węglowodanów złożonych, w tym kaszy, pieczywa pełnoziarnistego.
Warto również pamiętać o odpowiedniej podaży witamin i minerałów. Witaminy A, E czy C mają ogromny antyoksydacyjny wpływ, który pozwala zmniejszyć ilość szkodliwych wolnych rodników we krwi, uszkadzających naczynia krwionośne. Konieczne jest więc włączenie do diety zielonych, czerwonych, pomarańczowych i żółtych warzyw.
Wartość energetyczna jadłospisu w miażdżycy powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb danej osoby, co pozwala utrzymać aktualną masę ciała bądź doprowadzić do jej redukcji.