W ostatnim czasie przywiązuje się coraz większą uwagę do sposobu odżywiania, który stanowi jeden z determinantów kondycji zdrowotnej. Pojawia się coraz więcej diet nastawionych na poprawę zdrowia, samopoczucia i wydolności psychofizycznej. Jedną z nich jest dieta wysokotłuszczowa. Najbardziej znaną w Polsce tego rodzaju dietą jest dieta niskowęglowodanowa wysokotłuszczowa dr Kwaśniewskiego.

Czym jest dieta wysokotłuszczowa?

Dieta wysokotłuszczowa opiera się na wzmożonym spożyciu tłuszczów przy jednoczesnym ograniczeniu udziału węglowodanów i białka. W związku z tym określana jest dietą wysokotłuszczową niskowęglowodanową. Najbardziej znana jest dieta dr Kwaśniewskiego, według którego na 1 g spożytego białka powinno przypadać 2,5–3,5 g tłuszczu i 0,3–0,5 g węglowodanów. W sposób skrótowy „złota proporcja” przedstawia się następująco: 1:2,5–3,5:0,5–0,8. Dieta została stworzona w 1966 roku przez Jana Kwaśniewskiego. Wykazuje szereg podobieństw do diety Atkinsa, ale zawiera więcej restrykcji, jeśli chodzi o warzywa i owoce.

Ludzi stosujących dietę Kwaśniewskiego określa się mianem „optymalnych”. Od 1998 roku w Jaworznie działa Ogólnopolskie Stowarzyszenie Optymalnych im. Adama Jany popularyzujące dietę wysokotłuszczową i wydające miesięcznik „Optymalni”.

Jakie są korzyści i wady diety wysokotłuszczowej?

Wśród pozytywnych efektów diety wysokotłuszczowej wymienia się przede wszystkim spadek masy ciała. Dieta wysokotłuszczowa przyczyni się do redukcji nadliczbowych kilogramów, kiedy zostaną zachowane odpowiednie proporcje między poszczególnymi składnikami odżywczymi. Zdaniem dr Kwaśniewskiego tłuszcze spożywane osobno są szybko spalane, a gdy towarzyszy im większa ilość węglowodanów, organizm najpierw zajmuje się przemianą węglowodanów, a tłuszcze magazynuje. Wysokotłuszczowa dieta sprzyja uzyskaniu dobrej kontroli glikemii, dlatego jest wskazana dla osób zmagających się z cukrzycą. Jest zalecana dla dzieci z padaczką lekooporną. Dieta ta może pomóc zniwelować uporczywe objawy i zwiększyć rokowania u osób ze schorzeniami neurologicznymi, takimi jak choroba Parkinsona i Alzheimera. Zwiększa produkcję testosteronu, co może ułatwić budowanie masy mięśniowej. Pomimo pozytywnych rezultatów dieta nie jest wolna od skutków ubocznych.

Wokół diety niskowęglowodanowej wysokotłuszczowej powstało wiele kontrowersji. Przede wszystkim dużo emocji budzi zwiększony udział produktów pochodzenia zwierzęcego bogatych w tłuszcze nasycone. Instytut Żywności i Żywienia w 2004 roku przeprowadził ekspertyzę diety Kwaśniewskiego, która została uznana za nieodpowiednią żywieniowo, niedoborową w zakresie podaży witaminy C i z grupy B oraz wapnia, magnezu, potasu i miedzi. Ponadto Komitet Naukowy Terapii i Nauk o Leku Polskiej Akademii Nauk uznał ją za wysoce szkodliwą dla zdrowia.

Niektórzy badacze wskazują, że może predysponować do rozwoju chorób nowotworowych. W wyniku niedoboru węglowodanów tłuszcze metabolizowane są do ciał ketonowych, które zakwaszają organizm. Dochodzi do stanu łagodnej ketozy, w której pojawiają się uciążliwe wzdęcia i kwaśny oddech. Dieta prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego i zaburzenia parametrów lipidowych – poziomu trójglicerydów i stężenia cholesterolu frakcji LDL i HDL. Przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych w tętnicach. Podnosi ryzyko chorób wątroby i kamicy nerkowej wynikającej z ubytku wapnia z kości. Długotrwałe stosowanie diety tłuszczowej daje często objawy takie jak: zmęczenie, osłabienie, ospałość i problemy z koncentracją.

Dieta wysokotłuszczowa – co jeść?

Podstawą diety wysokotłuszczowej, jak sama nazwa wskazuje, jest wysoki udział tłuszczów w codziennym jadłospisie. Produktem wskazanym w diecie Kwaśniewskiego jest przede wszystkim mięso. Szczególnie zalecane jest tłuste mięso, takie jak wieprzowina (boczek i karkówka), wołowina i drób (kaczka, gęś). W jadłospisie nie może zabraknąć podrobów, jaj (powyżej 4 sztuk dziennie), słoniny, wędlin i wyrobów typu kaszanka, salceson, pasztet i parówki. Wskazane są tłuste ryby (łosoś, makrela, tuńczyk, węgorz, śledź, szprot) i przetwory rybne. Dodatkowo zaleca się spożywanie tłustego mleka i produktów mlecznych (sery, masło, śmietana), majonezu, orzechów włoskich, migdałów, nasion słonecznika, pestek dyni i grzybów. Jeśli chodzi o warzywa, to powinno się wybierać te o niskiej zawartości cukru, takie jak pomidor, ogórek, rzodkiewka i sałata. Do przygotowywania posiłków najlepiej korzystać z tłuszczy pochodzenia zwierzęcego, takich jak smalec. W celu oczyszczania organizmu należy pić około 2,5 l płynów dziennie, a najlepiej źródlanej, niegazowanej wody bez dodatku cukru. Dozwolone jest spożycie kawy i herbaty bez cukru.

Dieta wysokotłuszczowa – produkty zabronione

Osoby decydujące się na tzw. dietę optymalną powinny znacznie ograniczyć udział produktów zbożowych, takich jak kasze, ryż, makaron, pieczywo i płatki. Ponadto w diecie wysokotłuszczowej na liście produktów zabronionych znajdują się potrawy mączne (pierogi, kluski i wyroby cukiernicze) i wysokoskrobiowe warzywa (duże ilości ziemniaków, rośliny strączkowe – fasola, bób, groch, ciecierzyca). Należy bezwzględnie wykluczyć produkty bogate w cukier i miód, czyli wszelkie słodycze oraz owoce i ich przetwory, takie jak dżemy, soki owocowe, owoce w syropie i nektary. Dopuszczalne są w niewielkich ilościach owoce jagodowe, takie jak agrest, czarne porzeczki, jagody i żurawina.

Bibliografia:

1. Kiedrowski M., Gajewska D., Co powinien wiedzieć lekarz rodzinny o popularnych „dietach odchudzających” i samym odchudzaniu?, „Medycyna Rodzinna”, 2013, 3, s. 95-98.

2. Ostrowska L., Karczewski J., Czy dieta tłuszczowa Kwaśniewskiego może być zalecana w leczeniu otyłości? Ocena składu diety, „Medycyna Metaboliczna”, 2002, 6, s. 69.

3. Fabijański P., Sadzińska E., Bizub M., Turski W.A., Badania opinii społecznej na temat wpływu tzw. „diety optymalnej” na ogólny stan zdrowia, aktywność fizyczną i niektóre choroby metaboliczne, „Hygeia Public Health”, 2011, 46(1), s. 51-56.