Botwina jest używana w kuchni, zwłaszcza wiosną, kiedy liście są miękkie i delikatne, a korzeń jest mały. Botwina ma właściwości krwiotwórcze, stąd zalecana jest w leczeniu anemii. Skutecznie zwalcza wolne rodniki, usprawnia trawienie i pobudza pracę jelit. Polecana jest podczas przeziębień i osłabienia organizmu. Istnieje wiele przepisów z botwiną w roli głównej, lecz najczęściej sporządza się z niej chłodnik, barszcz i koktajle.

Co to są botwina i boćwina?

Botwina to młode liście i korzenie buraka ćwikłowego. Botwina jest powszechnie wykorzystywana w kuchni jako składnik zup, sałatek, potraw duszonych, wytrawnych tart, koktajli czy składnik farszu do pierogów i naleśników. Najczęściej używa się botwiny do barszczu i chłodniku. Mianem botwinki określa się zupę, której botwina jest głównym składnikiem, a dodatkiem są zwykle młode ziemniaki.

Z kolei boćwina to inna nazwa buraka liściowego, określanego też jako mangold. Rozróżnia się 2 odmiany boćwiny:

• liściastą – liście duże, pomarszczone, na krótkich łodygach, przygotowuje się je podobnie do szpinaku,

• łodygową – liście małe, na długich łodygach, przygotowuje się je podobnie do szparagów.

Wartości odżywcze botwiny

Botwina to bardzo niskokaloryczne warzywo. 100 g surowej botwiny dostarcza około 20 kcal, zaś 100 g gotowanej botwiny średnio 27 kcal. Botwina stanowi bogate źródło cennych minerałów, w tym m.in. sodu, magnezu, żelaza, manganu, fluoru, cynku, potasu, siarki. Dostarcza również wielu witamin, a zwłaszcza C (kwas askorbinowy), B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (niacyna), B6 (pirydoksyna), B9 (kwas foliowy) oraz A. Wartości odżywcze w 100 g botwiny: 5,5 g węglowodanów, 2,1 g białka, 0,5 g tłuszczów, 4,4 g błonnika.

Właściwości lecznicze botwiny

Oprócz walorów smakowych botwina ma liczne właściwości prozdrowotne i wykazuje pozytywny wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Wzmacnia naturalną odporność, poprawia koncentrację, zdolność uczenia, refleks, pamięć. Botwina przyspiesza przemianę materii ze względu na dużą zawartość błonnika. Pobudza pracę jelit, wspomaga proces odchudzania, hamuje odkładanie się tzw. złego cholesterolu (LDL) w ścianach naczyń krwionośnych. Dodatkowo łagodzi objawy zgagi i nadkwaśności oraz wspomaga pracę wątroby i dróg żółciowych. Botwina wykazuje zdolność do odtruwania organizmu, a dzięki zawartości kilkunastu antyoksydantów wpływa pozytywnie na układ krążenia. Zwalcza wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia się. Botwina zmniejsza napięcie, łagodzi stres, stąd zalecana jest przy nerwicy i depresji. Ponadto leczy zaburzenia snu, ma właściwości przeciwnowotworowe i łagodzi problemy skórne. Wpływa korzystnie na zbyt tłustą cerę, ponieważ skutecznie reguluje pracę gruczołów łojowych. Pomaga w zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Botwina najbardziej znana jest jednak z silnych właściwości krwiotwórczych, stąd też zalecana jest zwłaszcza osobom cierpiącym na anemię.

Przeciwwskazania do spożywania botwiny

Botwiny nie powinny spożywać osoby zmagające się z kamicą nerkową. Zawarte w botwinie szczawiany utrudniają przyswajanie wapnia i sprzyjają odkładaniu się kamieni. Botwina ma wysoki indeks glikemiczny (IG = 70), stąd też nie jest zalecana chorym na cukrzycę.

Botwina – przepis na zupę

Do przyrządzenia zupy z botwiny potrzebne będą: 1 pęczek botwiny, ½ pęczka koperku i pietruszki, 2 pietruszki, 2 marchewki, 3 ziemniaki, 1/2 selera, 1 łyżeczka cukru, 3 łyżki śmietany 18% lub mały kubeczek jogurtu naturalnego, sól, pieprz, ½ cytryny oraz ugotowane na twardo jajka, 2 l wody.

Wszystkie warzywa należy dokładnie umyć. Korzeń botwiny obiera się ze skórki i kroi w kostkę, zaś liście w paski. Ziemniaki obiera się ze skórki i kroi w kostkę. Pietruszkę, marchew i seler obiera się ze skórki i ściera na tarce. Do garnka wlewa się wodę i doprowadza do wrzenia. Następnie dodaje się do niej wszystkie warzywa korzenne, a kiedy zmiękną – botwinkę. Zupę gotuje się jeszcze przez 10 minut. Wyciska się sok z cytryny, dodaje sól, pieprz i cukier. W małym naczyniu śmietanę lub jogurt miesza się z niewielką ilością zupy, po czym wlewa do głównego garnka. Na koniec wsypuje się pokrojony koperek i natkę pietruszki. Do talerza wkłada się pokrojone jaja i zalewa zupą.

Jak przygotować sok z kiszonych buraków? Przepis znajdziesz w filmie:

Botwina – przepis na chłodnik

Do przyrządzenia chłodnika potrzebne będą: 2 pęczki botwiny, 1 pęczek rzodkiewki, 1 pęczek szczypioru, 1 pęczek koperku, 2 długie zielone ogórki, 1 cytryna, 300 ml bulionu jarzynowego, 400 ml maślanki, 200 ml kefiru, 200 ml jogurtu greckiego, jajka ugotowane na twardo, przyprawy, takie jak sól, pieprz, liść laurowy, ziele angielskie.

Wszystkie warzywa należy dokładnie umyć. Korzenie botwiny gotuje przez mniej więcej 10 minut w bulionie z przyprawami. Rzodkiewki i ogórki kroi się w kostkę, liście botwiny w paski, a szczypiorek i koperek sieka. Buraki odcedza się i kroi w większą kostkę. Wywar z buraków studzi się, a następnie dodaje do niego sok z cytryny, wszystkie warzywa i maślankę, kefir, jogurt grecki. Na koniec wsypuje się pokrojoną nać koperku i szczypiorku. Przed podaniem zupę należy porządnie schłodzić. Do talerza wkłada się pokrojone jaja i zalewa zupą.

Przepis na koktajl z botwiną

Do przyrządzenia koktajlu potrzebne będą: kilka liści i łodyg botwiny, garść strzępiastej sałaty, ½ pęczka natki pietruszki, sok wyciśnięty z 1 grejpfruta, 1 banan, woda wedle uznania.

Wszystkie warzywa i owoce należy dokładnie umyć. Banan obiera się ze skórki. Po pokrojeniu na kawałki składniki wrzuca się do blendera, dodaje sok z grejpfruta, wodę i blenduje.

Bibliografia:

1. Ochorowicz-Monatowa M., Uniwersalna książka kucharska, Warszawa, Praska Agencja Wydawnicza, 1990.

2. Dębski H., Dębska D., Warzywa w kuchni, Warszawa, IWZZ, 1989.