Złe nawyki żywieniowe i nieodpowiednia dieta mogą być przyczyną wielu schorzeń i dolegliwości. Jednak tzw. zdrowe odżywianie powinno być zawsze dopasowane do potrzeb organizmu danej osoby i zapotrzebowania na: tłuszcze, węglowodany, białko, witaminy i składniki mineralne.
Zasady zdrowego odżywiania
W układaniu diety ważna jest świadomość, że wszelkie produkty spożywcze możemy podzielić na określone grupy, które dostarczają nam konkretnych substancji i minerałów. Pierwszą z nich są produkty zbożowe i ziemniaki jako źródło węglowodanów. Organizm czerpie z nich takie składniki mineralne jak: potas, magnez, żelazo czy fosfor. Są bogate w witaminę B, a błonnik, który zawierają, powoduje uczucie sytości bez zbędnego przejadania się dużą liczbą produktów. Błonnik posiadają też warzywa i owoce (druga grupa), które są jednocześnie źródłem witamin i składników mineralnych. Białko dostarczane jest głównie przez produkty mleczne (mleko, jogurty, kefiry, ale też sery twarogowe), które są również źródłem łatwo przyswajalnego wapnia. Ostatnią grupę stanowią mięso, jaja i ryby – zawierają białko, nienasycone kwasy tłuszczowe (zwłaszcza ryby), witaminy i żelazo (łatwo przyswajalne).
Zobacz także: Detoks jelit – jak go wykonać? Droga do zdrowia organizmu
Piramida zdrowego odżywiania
Graficzne przedstawienie zasad zdrowego odżywiania jest pomocne przy komponowaniu diety. Piramida powstaje i zmienia się na podstawie najnowszych danych i w oparciu o wiedzę Instytutu Badań i Żywienia. Ostatniej zmiany dokonano w 2016 r. i dotyczyła ona piramidy opracowanej aż siedem lat wcześniej, w 2009 r. U podstaw zdrowego odżywiania leży aktywność fizyczna, której nie należy rozumieć jako sport wyczynowy, a rekreację ruchową, która zapewni organizmowi odpowiednią porcję dziennego ruchu.
Rangę najważniejszych produktów w jadłospisie nadano warzywom, które znajdują się u podstawy najnowszej piramidy. Zostały one docenione ze względu wysoką zawartość witamin, przeciwutleniaczy i składników mineralnych. Nad nimi znajdują się owoce oraz produkty zbożowe – jest to najistotniejsza zmiana w stosunku do poprzedniej piramidy, u której podstaw były właśnie te produkty. Zgodnie z zaleceniami diety opartej na piramidzie warzywa i owoce powinny stanowić 1/2 pożywienia w ciągu dnia w proporcjach 3/4 warzywa, a 1/4 owoce (ze względu na zawartość cukrów prostych, które ograniczają liczbę spożytych owoców).
Produkty zbożowe należy jeść w mniejszych ilościach, niż to rekomendowano wcześniej. Zaleca się, aby białe pieczywo zastępować pełnoziarnistym. Podobna zasada dotyczy makaronów, kasz i ryżu. Jeżeli chodzi o produkty mleczne, to powinny być one spożywane w ilości odpowiadającej około dwóm szklankom mleka (bądź przetworów mlecznych) dziennie, ze względu na konieczność dostarczenia organizmowi odpowiedniej ilości wapnia i witaminy D. Należy jednak zwrócić uwagę na poziom spożywanego w diecie fosforu, którego źródłem są również produkty mleczne. Jego nadmiar może przyczynić się do problemów z osteoporozą. Instytut Żywności i Żywienia rekomenduje też zmniejszenie ilości zjadanego czerwonego mięsa do około pół kilograma tygodniowo, a zastąpienie go rybami, jajkami i roślinami strączkowymi. Sam szczyt piramidy stanowią tłuszcze, ale nie tylko olej, ale również orzechy jako bogate źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Podstawowym polecanym napojem jest woda (w dawce 1,5 l dziennie), a przyprawy typu sól (której spożycie w Polsce znacznie przekracza dopuszczalną normę) czy cukier (zawiera go większość gotowych produktów) rekomenduje się zastąpić ziołami.
Zobacz także: Zdrowe śniadanie – płatki orkiszowe
10 zasad zdrowego odżywiania
- Posiłki należy spożywać regularnie – co około 3 do 4 godzin. Łącznie należy zjadać od 4 do 5 posiłków w ciągu dnia.
- Warzywa i owoce powinny stanowić przynajmniej połowę dziennej diety z zastrzeżeniem, że ich spożywanie powinno zamykać się w proporcjach 3/4 warzyw do 1/4 owoców.
- Należy spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe.
- Należy wypijać dwie szklanki mleka (jogurtu lub kefiru) dziennie.
-
Spożycie mięsa czerwonego powinno ograniczyć się do pół kilo tygodniowo. To samo dotyczy produktów przetworzonych z mięsa, które należy zastąpić jajkami, rybami oraz produktami strączkowymi.
-
Tłuszcze roślinne powinny zastępować tłuszcze zwierzęce.
-
Owoce i orzechy powinny zastąpić w diecie cukry i słodycze, których należy unikać.
- Zioła powinny zastąpić sól. Należy dążyć do ograniczenia nawyku dosalania potraw.
- Trzeba pić co najmniej 1,5 l wody dziennie.
- Nie należy spożywać alkoholu.
Zdrowe odżywianie w ciąży
Podstawowa zasada żywieniowa dla przyszłych mam brzmi: nie należy jeść „za dwóch”. Pozostałe wytyczne nie odbiegają od piramidy zdrowego odżywiania. Jeśli u ciężarnej występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego, powinna ona uważać na ilości przyjętego błonnika (znajduje się m.in. w warzywach). Wskazane jest spożywanie w dużych ilościach warzyw i w nieco mniejszych owoców.
Okazuje się, że kobiety w ciąży muszą przyjmować węglowodany, które organizm traktuje jako paliwo energetyczne. Mięso (najlepiej białe) jako źródło białka powinno być spożywane przez przyszłe mamy codziennie i w zasadzie bez restrykcyjnych ograniczeń ilościowych, ponieważ zawiera spore pokłady żelaza, a jak wiadomo, w ciąży zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta. Należy znacznie ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych.
Niewskazane są również: surowe mięso, ryby i owoce morza, pasztety i wędliny typu metka, przez wzgląd na ryzyko zarażenia się toksoplazmozą i listeriozą.
