W układzie okresowym pierwiastków mangan ma liczbę atomową 25. To metal koloru srebrzystoszarego odznaczający się różowym odcieniem, odkryty w 1774 r. przez szwedzkiego chemika Johana Gottlieba Gahna. W przyrodzie mangan występuje w postaci jednego izotopu. Jest szeroko rozpowszechniony – głównie ma postać minerałów.

Mangan w wodzie

Mangan występuje powszechnie w wodach podziemnych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. (w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi) stężenie manganu w wodzie nie może przekraczać 0,05 mg Mn/litr. Przekroczenie norm może wywołać niepożądany smak wody oraz powstawanie osadów. Woda, w której normy manganu zostały przekroczone, staje się mętna i nieprzyjemnie pachnie. Do takiej sytuacji najczęściej dochodzi wskutek nieprawidłowo przeprowadzonego procesu uzdatniania wody.

Według badań opublikowanych w specjalistycznym czasopiśmie „Environmental Health Perspectives” nadmiar manganu w wodzie pitnej jest toksyczny i szkodliwy dla dzieci, które, w porównaniu z rówieśnikami, wypadają gorzej w testach na inteligencję. W przypadku stwierdzenia nadmiernych stężeń manganu w wodzie zasadne może być zastosowanie filtrów odmanganiających. Mangan może się również kumulować w wodzie ze studni – woda nie nadaje się wtedy do spożycia ani w celach gospodarczych. Aby to sprawdzić, wykonuje się specjalistyczne badania. Problem powinna rozwiązać instalacja sprzętu do uzdatniania wody.

Właściwości manganu

Mangan należy do mikroelementów. Znajduje się w centrach reaktywności wielu enzymów i jest niezbędnym pierwiastkiem do życia. Wpływa na układ kostny, chroniąc przed rozwojem osteoporozy. Zawiaduje układem nerwowym. Uczestniczy w syntezie czerwonych krwinek, a także w procesie prawidłowego trawienia i wchłaniania tłuszczów, białek, węglowodanów. Pomaga w prawidłowym tworzeniu tkanek łącznych. Zawiaduje płodnością i samopoczuciem. Odpowiada za właściwy stan skóry. Ma udział w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu. Uczestniczy w przemianach cholesterolu i produkcji tyroksyny, jednego z podstawowych hormonów wytwarzanych przez tarczycę. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym. Jest niezbędny do wytwarzania estrogenu (żeńskiego hormonu płciowego). Wpływa ponadto na odporność organizmu.

Związki manganu znalazły zastosowanie w medycynie m.in. w celach dezynfekujących. Zastosowanie manganu obejmuje również jego zdolność do utwardzania stopów metali. Mangan wykorzystywany jest w produkcji barwników oraz ogniw.

Niedobór manganu objawia się:

• pogorszeniem stanu kości,
  
• problemami z płodnością,
  
• szmerami w uszach i pogorszeniem słuchu,
  
• drażliwością, stanami depresyjnymi, pogorszeniem samopoczucia,
  
• problemami z koncentracją,
  
• zmianami skórnymi (suchość i pękanie skóry),
  
• osłabieniem słuchu,
  
• nerwobólami,
  
• pesymizmem,
  
• spadkiem masy ciała,
  
• zaburzeniami w produkcji mleka,
  
• rozdwajaniem się paznokci,
  
• mroczkami przed oczami,
  
• wypadaniem włosów,
  
• zaburzeniami ze strony układu krążenia,
  
• zmęczeniem,
  
• bólami w stawach,
  
• opóźnieniem w rozwoju fizycznym.
  

Uwaga! Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, przyjmowanie witamin C, B1 oraz B6, błonnika, żelaza, wapnia i magnezu może upośledzić wchłanianie manganu.

Czy suplementy diety działają? Sprawdź:

Nadmiar manganu objawia się:

• rozdrażnieniem,
  
• wahaniami nastroju,
  
• depresją,
  
• demencją,
  
• zmianami w DNA,
  
• schizofrenią,
  
• wzrostem stężenia wapnia we krwi,
  
• pogłębieniem choroby Parkinsona.
  

Uwaga! Nadmiar manganu występuje bardzo rzadko i raczej nie jest związany z dietą.

Mangan jako suplement

Dzienne zapotrzebowanie na mangan dla dorosłych kobiet wynosi 1,8 mg, a dla dorosłych mężczyzn – 2,3 mg. Większe dawki (powyżej 2 mg) zalecane są w przypadku kobiet w ciąży i karmiących. Rozpoznany niedobór manganu może skłonić do przyjmowania pierwiastka w postaci suplementu. Godny polecenia jest mangan w tabletkach dwuwartościowy, który odznacza się najwyższą zdolnością wchłaniania. Preparaty manganu dostępne są również w formie proszków, które miesza się z wodą albo innym napojem.

Uwaga! Suplementy z manganem należy stosować rozważnie w przypadku przyjmowania antybiotyków (mangan może zmniejszyć ich skuteczność). Z tego względu zaleca się zachowanie odstępu (najlepiej co najmniej 1–2 godziny) pomiędzy zastosowaniem antybiotyków a przyjęciem manganu w postaci suplementu.

Mangan w diecie

Źródłem manganu w pożywieniu są: produkty z pełnego ziarna, otręby pszenne, nasiona roślin strączkowych, orzechy, groszek, awokado, suszone owoce, kawa, kakao, brązowy ryż, zielone warzywa liściaste, zielona i czarna herbata. Na niedobory manganu nie są więc narażeni weganie i wegetarianie, których dieta opiera się na produktach roślinnych.

Bibliografia:

1. Manganese in Drinking Water and Intellectual Impairment in School-Age Children