Dynia piżmowa (z łac. Cucurbita moschata) to gatunek jednorocznej rośliny należącej do rodzaju dynia (z łac. Cucurbita) i rodziny dyniowatych (z łac. Cucurbitaceae). Porasta tereny Ameryki Środkowej. Smakiem przypomina pietruszkę i marchewkę. Doskonale nadaje się do musów, obiadków dla dzieci, dżemów i purée. W jej składzie na uwagę zasługują zwłaszcza polifenole, flawonoidy, karotenoidy. Dostarcza witaminy A, C i z grupy B. Jest niskokaloryczna i zawiera sporo błonnika. Wspomaga eliminację wolnych rodników, które przyspieszają proces starzenia organizmu.
Uprawa dyni piżmowej
Uprawa dyni piżmowej w Polsce jest mało popularna. Roślina wymaga dużo światła, wody i ciepła (optymalna temperatura to 25°C). Żeby zapobiec psuciu się pędów i owoców, wskazane jest prowadzenie dyni po podporach. W drugiej połowie kwietnia można przeprowadzić wysiew nasion do znajdujących się pod osłonami doniczek lub w pierwszej połowie maja bezpośrednio do gruntu. Opakowanie 2 g nasion dyni piżmowej kosztuje około 3 zł. Z powodzeniem można je nabyć w sklepach ogrodniczych, a nawet w niektórych supermarketach.
Wśród uprawnych odmian dyni piżmowej są m.in.:
- japońska Kurinishiki;
- francuska Muscade de Provence;
- włoska Butternut Rugosa;
- bułgarska Muskatna.
Jak wygląda owoc dyni piżmowej?
Owoce dyni piżmowej ważą średnio 3 kg. Kształtem przypominają dzwon o wydłużonej górnej części. Są ciemnobrązowego lub żółtoczerwonego koloru. Mają lekko pobruzdowaną i stosunkowo grubą skórkę. Pod nią znajduje się bezwłóknisty, jędrny, aromatyczny, żółtopomarańczowy miąższ o charakterystycznym zapachu piżma. Znajdują się w nim płaskie, brązowe lub białe, tępo ząbkowane nasiona. Zbiór owoców najlepiej przeprowadzić przed pierwszymi przymrozkami.
Właściwości zdrowotne dyni piżmowej
Dynia piżmowa wykazuje cenne wartości zdrowotne. Działa łagodząco i regenerująco na wątrobę i przewód pokarmowy. Miąższ zawiera dużo karotenu o silnych właściwości przeciwutleniających, które wzmagają dodatkowo związki polifenolowe. Te z kolei uczestniczą ponadto w ochronie innych antyoksydantów.
Owoce dyni piżmowej poleca się spożywać osobom o nadmiernej masie ciała, gdyż są niskokaloryczne (100 g to około 40 kcal) i dostarczają błonnika pokarmowego. Usprawnia on przemianę materii, reguluje wypróżnianie, zapewnia poczucie sytości. Niestety dynia ma dość wysoki indeks glikemiczny. Jej pestki stanowią cenne źródło tłuszczów. Dynia piżmowa to cenne źródło potasu, przez co polecana jest przy obniżonym nastroju, skurczach mięśni i zbyt wysokim ciśnieniu tętniczym krwi.
Zobacz film i dowiedz się dlaczego warto jeść dynię:
Dynia piżmowa w sztuce kulinarnej
Dynia piżmowa jest powszechnie wykorzystywana w sztuce kulinarnej. Doskonale nadaje się na przetwory, zupy, zapiekanki, purée, mus oraz jako składnik surówek. W potrawach wytrawnych idealnie komponuje się z chili, imbirem, czosnkiem czy kolendrą. Ze względu na słodkawy smak często używana jest w cukiernictwie.
Piżmowa dynia wymaga specjalnego sposobu krojenia. W pierwszej kolejności przekrawa się ją pośrodku (między szyjką a dolną częścią) w poprzek i obiera się ze skórki. Następnie dolną część kroi się dodatkowo wzdłuż na pół i na koniec wydrąża pestki.
Przepis na zupę krem z dyni piżmowej
Jednym z najbardziej znanych dań z dyni piżmowej jest zupa krem. Do jej przygotowania potrzebne będą:
- 1 dynia piżmowa,
- 2 ząbki czosnku,
- 1 szklanka mleka kokosowego,
- 1 cebula,
- 2 łyżki oleju kokosowego,
- 2 łyżki pestek dyni,
- sól,
- pieprz czarny mielony,
- gałka muszkatołowa,
- 1 szklanka bulionu.
Składniki wystarczą na 2 porcje zupy z dyni piżmowej.
W pierwszej kolejności trzeba umyć, osuszyć, obrać ze skórki, usunąć pestki i drobno pokroić dynię. Następnie posiekać cebulę w kostkę i lekko podsmażyć ją na patelni. Do cebuli dorzucić dynię, całość smażyć około 5 minut. Kolejno dodawać obrany i pokrojony czosnek, bulion, mleko kokosowe i przyprawy. Gotować 20 minut, następnie zblendować na gładko. Do dekoracji krem z dyni piżmowej posypuje się prażonymi pestkami.
Przepis na frytki z dyni piżmowej
Kolejnym popularnym daniem z dyni piżmowej są frytki. Do ich przygotowania potrzebne są:
- 1 dynia piżmowa,
- 1 łyżka oliwy,
- szczypta soli,
- czosnek granulowany,
- chili.
Składniki wystarczą na 2 porcje frytek.
Dynię myje się, osusza, obiera, oczyszcza z pestek i kroi tak, by uzyskać frytki. Wkłada się do miski, smaruje oliwą, posypuje przyprawami (oprócz soli), miesza i wkłada na 1–2 godziny do lodówki. Blaszkę należy wyłożyć papierem do pieczenia i ułożyć frytki tak, by się nie stykały. Dynię piecze się przez około 25 minut w temperaturze 200°C z włączoną funkcją termoobiegu. Po wyciągnięciu z piekarnika frytki trzeba posolić.
Bibliografia:
1. Z. Podbielkowski, Słownik roślin użytkowych, PWRiL, Warszawa 1989.
2. M. Biggs, J. McVicar, B. Flowerdew, Wielka księga warzyw, ziół i owoców, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007.
3. A. Telesiński, M. Płatkowski, D. Jadczak, Właściwości przeciwutleniające owoców wybranych odmian dyni piżmowej (Cucurbita Moschata Duch.), [w:] „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2014, XLVII(2), s. 150–154.
4. Z. Zdrojewicz, A. Błaszczyk, M. Wróblewska, Dynia – zdrowa, ale zapomniana, [w:] „Medycyna Rodzinna” 2016, 19(2), s. 70–74.