Wrzody przełyku (w nomenklaturze medycznej nazywane raczej owrzodzeniami) to schorzenie, którego leczenie musi uwzględniać pierwotną przyczynę. W przeciwnym razie przewlekłe zmiany i postęp choroby mogą doprowadzić do zwężenia lub perforacji narządu.
Skąd się biorą i jak wyglądają wrzody przełyku?
Wrzody przełyku to ubytki wewnętrznej strony ściany tego narządu. Obejmują one i przekraczają błonę podstawną nabłonka, sięgając aż do warstw mięśniowych. Przyczyną jest działanie na wyściełającą przełyk od środka śluzówkę dużych ilości kwaśnej treści przedostającej się tam z żołądka. Owrzodzenia powstają też zdecydowanie częściej u osób:
- z achalazją przełyku (postępującym rozszerzeniem światła tego narządu wskutek nadmiernej aktywności dolnego zwieracza),
- nadużywających niesterydowych leków przeciwzapalnych lub glikokortykosteroidów,
- stosujących niektóre inne leki (np. antybiotykowe),
- z uchyłkowatością przełyku,
- z innymi stanami chorobowymi powodującymi zastój treści pokarmowej w przełyku.
Owrzodzenia mogą być skutkiem ostrego oparzenia substancjami chemicznymi lub wrzątkiem albo stałej ekspozycji na substancje drażniące.
Co przyczynia się do powstawania wrzodów żołądka i jak skutecznie z nimi walczyć? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Specyficzną grupę stanowią osoby z chorobą Barreta (często nazywaną przełykiem Barreta). Charakterystycznym elementem obrazu choroby jest powstawanie w dolnej części przełyku wysp nabłonka walcowatego, który normalnie występuje w żołądku. W obrębie tych zmian również dochodzi do uszkadzania ściany i powstawania owrzodzeń. Stanowią one czynnik zwiększający prawdopodobieństwo wystąpienia raka przełyku.
Objawy wrzodów przełyku
Podstawowe objawy wrzodów przełyku wiążą się najczęściej ze wstecznym przemieszczaniem się treści z żołądka do przełyku, czyli z tzw. refluksem żołądkowo-przełykowym. Chory skarży się na zgagę nawracającą po posiłkach, przy pochylaniu się czy po przyjęciu pozycji leżącej. Uczuciu palenia i pieczenia towarzyszą odbijania, po których pacjent może czuć kwaśny smak w ustach albo częsta czkawka. U niektórych osób pojawiają się bóle w klatce piersiowej powiązane często ze spożytym posiłkiem. Niekiedy zlokalizowane są w jej przedniej części. U innych chorych rzutują się na okolicę przykręgosłupową pleców. Ze względu na swój charakter mogą sprawiać sporo trudności diagnostycznych, imitując np. bóle pochodzenia sercowego. Jeśli przyczyną owrzodzeń jest achalazja przełyku, chory może odczuwać duszność, mieć przewlekły kaszel, nawracające nudności i wymioty.
W przebiegu niektórych schorzeń ogólnoustrojowych zmniejszających odporność organizmu albo w czasie przewlekłej terapii immunosupresyjnej bądź przeciwzapalnej w przełyku mogą powstawać typowe dla zakażeń bakteryjnych czy grzybiczych nadżerki i owrzodzenia. Są one podobne do aft widocznych często w jamie ustnej.
Rozpoznawanie wrzodów przełyku
Wstępne rozpoznanie wrzodów przełyku stawia się na podstawie zebranego wywiadu i badania lekarskiego. Ostatecznym potwierdzeniem diagnozy jest wynik badania ezofagoskopem lub gastrofiberoskopem. Urządzenia te pozwalają na obejrzenie wewnętrznej powierzchni przełyku dzięki specjalnemu układowi optycznemu. W uzasadnionych przypadkach można z ich pomocą wykonać niewielkie zabiegi lecznicze, a także pobrać wycinki do badania cytologicznego lub histologicznego.
Leczenie wrzodów przełyku
Leczenie wrzodów przełyku jest powiązane z bezpośrednią przyczyną choroby. Jeśli jest nią refluks żołądkowo-przełykowy, stosuje się leki zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego i usprawniające perystaltykę oraz pasaż treści w przewodzie pokarmowym. W przypadku achalazji, uchyłków czy zwężeń przełyku niezbędne może być wykonanie zabiegu operacyjnego przywracającego prawidłowe warunki anatomiczne. Ważne jest zachowanie regularnego trybu życia, unikanie stresu, odstawienie używek. Chory powinien być uprzedzony, że stosowanie niektórych leków (np. aspiryny, paracetamolu) czy nadużywanie środków zobojętniających kwas solny może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia.
Jak jest zbudowany układ pokarmowy? Dowiesz się tego z filmu:
Dieta przy wrzodach przełyku
Warunkiem powodzenia leczenia wrzodów przełyku jest zachowanie odpowiedniej diety. Ograniczenia dotyczą przede wszystkim:
- mocnej kawy czy herbaty,
- kwaśnych soków,
- napojów gazowanych,
- pokarmów ciężkostrawnych (tłustych, smażonych, pieczonych),
- ostrych przypraw.
Wskazane jest regularne (najlepiej co 3–4 godziny) spożywanie niewielkich posiłków, tak aby z jednej strony nie dopuścić do intensywnego głodu, a z drugiej – nie obciążać zbytnio żołądka nadmiarem pokarmu.
Chory powinien spożywać odpowiednio duże dawki płynów, minimalnie 2–2,5 litra dziennie. Zalecana jest dieta lekkostrawna, z przewagą pokarmów świeżych, gotowanych na parze lub duszonych bez dodatku tłuszczów. Korzystne jest spożywanie niskotłuszczowych przetworów mlecznych (twarogów, jogurtów) lub mleka, płatków zbożowych, kasz i ryżu. Warzywa i owoce powinny być obrane ze skórki, można je podawać w formie gotowanej. Preferowane jest pieczywo białe (pszenne), najlepiej lekko czerstwe. Przy silniejszych dolegliwościach zaleca się dietę papkowatą lub płynną.
Bibliografia:
1. S. Konturek, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Warszawa 2006.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Kraków 2018.