Mierznica czarna zwyczajowo określana także jako bezząb, bezząb czarny lub czarna szanta to pospolicie występująca w Polsce roślina lecznicza. Stosowana jest w przypadku bezsenności, nerwic (stanów lękowych), depresji. Ma właściwości rozkurczowe na mięśnie gładkie, antyseptyczne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne. Mierznica wykazuje działanie sedatywne i może wpływać na zdolność kierowania pojazdami i obsługę maszyn.
Mierznica czarna – wiadomości ogólne
Mierznica czarna (łac. Ballota nigra L.) to gatunek zaliczany do rodzaju mierznica (z łac. Ballota L.) i rodziny jasnotowate (łac. Lamiaceae Lindl.). Porasta tereny północnej Afryki (Maroko, Algieria, Tunezja), niemal całej Europy i zachodniej Azji. Powszechna jest także w Polsce. Jej nazwa wynika z czernienia rośliny po zasuszeniu. Najczęściej spotkać ją można na przydrożach, nieużytkach rolnych, śmietniskach i polach uprawnych.
Właściwości i działanie prozdrowotne mierznicy czarnej
Mierznica czarna ma liczne właściwości prozdrowotne. Surowcem leczniczym jest ziele mierznicy czarnej (łac. Ballotae nigrae herba) – poddane suszeniu kwitnące szczyty pędów. W składzie ziela znajdują się m.in. garbniki, olejek eteryczny, pektyny, kwasy organiczne (chlorogenowy, kawoilo-jabłkowy, p-kumarowy, para-hydroksybenzoesowy), diterpeny, flawonoidy (np. apigenina, wicenina, rutyna), fenylopropanoidy (np. arenariozyd, werbaskozyd, lawandulifoliozyd, alissonozyd, angorozyd A), diterpeny (np. marrubin, ballonigryna, ballotinon, ballotetrozyd).
Mierznica czarna polecana jest w przypadku wyczerpania psychicznego, depresji, stanów lękowych, bezsenności, neurastenii. Wskazana jest osobom narażonym na częste działanie czynników stresogennych. Roślina ma właściwości napotne, które wykorzystuje się w leczeniu grypy i przeziębienia. Okazuje się pomocna w migrenie, stanach zapalnych trzustki, niewydolności wątroby. Łagodzi skurcze przewodu pokarmowego. Mierznica czarna działa neuroprotekcyjnie, czyli ochronnie na tkankę nerwową oraz na mięsień sercowy. Zmniejsza częstotliwość skurczów mięśnia sercowego, regulując i stabilizując tym samym rytm pracy serca. Stąd też poleca się ją w przebiegu choroby niedokrwiennej serca i mózgu, miażdżycy, choroby Parkinsona. Działa rozkurczowo na mięśnie gładkie i rozluźnia mięśnie szkieletowe. Ma właściwości antyoksydacyjne, przez co zdolna jest do neutralizowania szkodliwych dla organizmu wolnych rodników. Roślina hamuje rozwój gronkowca złocistego (łac. Staphylococcus aureus) i odmieńca dziwacznego (łac. Proteus mirabilis). Oprócz zastosowania wewnętrznego można używać mierznicy czarnej również zewnętrznie. Przygotowane na bazie naparów z ziela okłady wykazują działanie łagodzące nerwobóle i bóle reumatyczne.
Jakie mogą być pierwsze objawy nerwicy lękowej ? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Jak przygotować napar, odwar, nalewkę, intrakt z mierznicy czarnej?
Napar z mierznicy czarnej jest prosty w przygotowaniu. Należy 1 łyżkę surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody, po czym odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 15–20 minut, a na koniec przecedzić. Zalecane dzienne spożycie wynosi 3 razy po ½ szklanki.
Żeby uzyskać odwar, trzeba 2 łyżki surowca zalać szklanką wody i wstawić na mały ogień. Po doprowadzeniu do wrzenia miksturę gotuje się przez 20 minut, odstawia na kwadrans i przecedza. Zalecane dzienne spożycie wynosi 2–4 razy po ½ szklanki.
Innym sposobem użycia ziela mierznicy czarnej jest nalewka. Należy 1 część suchego rozdrobnionego surowca zalać 10 częściami alkoholu 40–60%. Dla przykładu na 100 g ziela potrzeba 1 l alkoholu. Miksturę poddaje się maceracji co najmniej przez tydzień, a później przefiltrowuje i przelewa do butelek.
Intrakt mierznicowy to preparat podobny do nalewki. Powstaje w wyniku wytrawienia świeżego surowca alkoholem. Wytwarza się go, zalewając 1 część świeżego rozdrobnionego ziela 5 częściami gorącego alkoholu 50–60%. Przykładowo na 100 g ziela potrzeba 500 ml alkoholu. Miksturę co najmniej przez tydzień maceruje się, po czym przefiltrowuje i przelewa do butelek. Poleca się łączenie intraktu mierznicowego z wyciągiem z miłorzębu, przebiśniegu, wąkrotki, śnieżycy wiosennej.
Surowiec można nabyć w sklepach zielarskich, niektórych aptekach i dzięki sprzedaży internetowej. Za opakowanie 50 g zapłaci się około 6,50 zł.
Mierznica czarna – olej i preparaty
W sprzedaży jest dostępny tłoczony na zimno olej z mierznicy czarnej. Opakowanie 100 ml to koszt średnio 20 zł. Nie należy na nim smażyć. Można go dodawać do sałatek i dań na zimno, w przemyśle farmaceutycznym zaś używać jako składnik środków na zaburzony metabolizm i nerwowość.
Mierznica czarna, obok wyciągu z szanty zwyczajnej i imbiru lekarskiego, olejku z eukaliptusa gałkowego, biedrzeńca anyżu i mięty pieprzowej, witaminy B6 oraz fosfatydylocholiny, znajduje się w składzie preparatu przeciwko chrapaniu. Środek usztywnia i nawilża tkanki miękkie z tyłu gardła, w wyniku czego zmniejsza ich drgania.
Bibliografia:
- L. Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006.