GIST to nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego. Najczęściej można się spotkać z GIST żołądka, aczkolwiek występuje też GIST jelita cienkiego czy innych odcinków przewodu pokarmowego. Rokowania w przypadku GIST żołądka są nieco lepsze niż w pozostałych przypadkach, lecz na ogólne rokowanie nakłada się wiele czynników. Ogromne znaczenie ma przebieg leczenia chirurgicznego. Jednym z istotnych elementów postępowania chirurgicznego jest niedopuszczenie do uszkodzenia czy pęknięcia GIST, gdyż z łatwością może wtedy dojść do powstania procesu rozsianego.
Co to jest GIST?
GIST to nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (z ang. gastrointestinal stromal tumors), czyli powstające z komórek zrębu. Mają charakter złośliwy. Mogą lokalizować się w żołądku, jelicie cienkim czy innych odcinkach przewodu pokarmowego, a także w tkance tłuszczowej pokrywającej jelita. Najczęściej można się spotkać z GIST żołądka, a grupą wiekową, w której zazwyczaj ten nowotwór jest rozpoznawany, są osoby po 50. roku życia. U podstaw GIST leży mutacja w genach KIT i PDGFR. Jednak bezpośrednie przyczyny tych mutacji nie są poznane, tym samym nie da się mówić o jakiejkolwiek profilaktyce. Nie ma bezpośrednich wytycznych co do tego, jakie czynniki mogą zmniejszać zapadalność na nowotwory podścieliska układu pokarmowego. Używki, zła dieta, przewlekłe zapalenia układu pokarmowego, wiek, mogą stanowić czynniki predysponujące do rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego, jednak nie ma konkretnych danych czy badań odnośnie do zależności pomiędzy danymi czynnikami ryzyka a GIST.
Objawy GIST
Jak w przypadku innych nowotworów przewodu pokarmowego, tu również objawy nie są zbyt specyficzne. Ich nasilenie jest uzależnione również od stopnia zaawansowania choroby. Bóle brzucha, wzdęcia, obecność krwi w kale, anemizacja chorego, zaburzenia rytmu wypróżnień to elementy, które nie zawsze wzbudzają czujność pacjenta i jest on niejednokrotnie diagnozowany zbyt późno. Rzadko zdarza się, by pojawiły się objawy ostre związane z powikłaniami w postaci niedrożności przewodu pokarmowego – ból brzucha o znacznym nasileniu, zatrzymanie stolca i wiatrów, wymioty. Niejednokrotnie zdarza się, że GIST nie daje żadnych objawów klinicznych, a wykrywa się je przypadkiem przy wykonywaniu diagnostyki obrazowej z innego powodu.
Zalecaną techniką diagnostyczną w GIST jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy z podaniem środka kontrastowego. W dalszej kolejności można wykonać laparoskopię zwiadowczą, a także biopsję celem rozpoznania ostatecznego. Jeśli obraz w tomografii komputerowej jest niejasny, można wykonać rezonans magnetyczny. Należy pamiętać, że diagnostykę i leczenie GIST powinno się pozostawić ośrodkom specjalizującym się w leczeniu tych nowotworów i posiadającym odpowiednie doświadczenie.
Jak zbudowany jest układ pokarmowy? Dowiesz się tego z filmu:
GIST – leczenie
Leczenie GIST przede wszystkim opiera się na leczeniu chirurgicznym. Zaleca się usunięcie nowotworu w całości z marginesem tkanek zdrowych. Leczenie chirurgiczne daje choremu największe szanse wyleczenia, lecz nie zawsze jest ono możliwe do przeprowadzenia. Czasami konieczne jest dołączenie leczenia systemowego przez zastosowanie chemioterapii. Chemioterapia jest również stosowana w przypadku nawrotów GIST czy jako metoda leczenia pierwszego rzutu, gdy operacja nie jest możliwa do przeprowadzenia.
Dalsze postępowanie po zakończonym leczeniu jest uzależnione od rodzaju przeprowadzanej terapii i uzyskanych efektów klinicznych. W przypadku postępowania wyłącznie chirurgicznego bez chemioterapii zaleca się kontrolne badania co kwartał przynajmniej przez 2 lata. Gdy w tym czasie nie dochodzi do nawrotu nowotworu, kontrolne badania przeprowadza się co pół roku. Niestety GIST obarczone są dość dużym ryzykiem nawrotu, stąd tak częste kontrole są konieczne. W przypadku chorych leczonych chemioterapią czas leczenia i badania kontrolne są ustalane indywidualnie. Częstotliwość badań kontrolnych jest również uzależniona od wyniku badania histopatologicznego. Wynik wskazujący na niski stopień agresywności nowotworu pozwala na rzadsze kontrole.
Rokowanie w GIST
Rokowanie w GIST jest dobre, szczególnie jeśli nowotwór ma niski stopień złośliwości. Ogromne ryzyko nawrotu i rozsiewu stanowią przypadki pęknięcia czy uszkodzenia nowotworu. Na rokowanie nakłada się lokalizacja, wielkość guza, możliwość wycięcia nowotworu z marginesem tkanek zdrowych, jak również określany w przypadku nowotworów wskaźnik mitotyczny. Leczenie uzupełniające chemioterapią poprawia rokowania chorych z nowotworami o średnim lub znacznym stopniu złośliwości, jednak jak w przypadku każdego nowotworu czas przeżycia, rokowanie i szanse na wyleczenie są określane indywidualnie.
Bibliografia:
1. Maciej Krzakowski, Piotr Potemski, Krzysztof Warzocha, Pior Wysocki: Onkologia kliniczna. T. II. Via Medica, 2015.
2. Piotr Rutkowski: Biblioteka chirurga onkologa. Mięsaki tkanek miękkich. Via Medica, 2015.