Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na gromadzeniu się w układzie moczowym złogów, określanych potocznie kamieniami. Są one zbudowane z różnych substancji chemicznych, które pojawiają się w moczu. Fizjologicznie substancje te występują w moczu w formie rozpuszczonej. Niekiedy jednak ich stężenie jest na tyle duże, że nie może dojść do ich całkowitego rozpuszczenia. Tym samym zaczynają się organizować, początkowo tworząc drobne kryształki, przypominające strukturą piasek. Z czasem jednak gromadzą się w coraz większe skupiska, określane kamieniami. Najczęściej kamienie nerkowe zbudowane są ze szczawianu bądź fosforanu wapnia. Dużo rzadziej spotyka się złogi z kwasu moczowego, cystyny czy struwitowe (z fosforanu magnezowo-amonowego). Do kamicy nerkowej predysponuje wiele czynników, w tym genetyczne, anatomiczne czy schorzenia układu moczowego. Jednak ogromne znaczenie ma też dieta. Nieprawidłowa, przyczynia się do tworzenia kamieni nerkowych, natomiast właściwa dieta pozwala na zredukowanie objawów i jest jedną z metod leczenia.

Dieta w kamicy nerkowej – zasady

Nie ma jednolitych zaleceń dotyczących diety w kamicy nerkowej, ponieważ jadłospis musi być dostosowany do typu kamicy. Konieczne jest więc wykonanie badań analitycznych z moczu, krwi i badania składu chemicznego kamieni wydalonych czy też usuniętych. Dieta bowiem ma na celu profilaktykę nawrotu kamicy nerkowej. Bez określenia składu kamieni chory może jedynie stosować zdrową i zbilansowaną dietę opartą na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Należy również pamiętać, że dieta jest bardzo istotnym elementem profilaktyki, leczenia i zapobiegania nawrotom, jednak nie można zapominać o diagnostyce przyczyn kamicy i ewentualnym ich wyeliminowaniu (np. leki, wady układu moczowego).

Wśród zaleceń dietetycznych na kamicę nerkową jako pierwsze wymienia się spożywanie co najmniej 2 l płynów na dobę. Najlepiej pić głównie wodę niegazowaną. Bardzo ważne jest, by przyjmowane płyny były rozłożone równomiernie w ciągu doby, a nie wypite na raz, np. przed snem, ponieważ zapewnia to stałe rozcieńczanie substancji zawartych w moczu. Ponadto duża podaż płynu powoduje większe wytwarzanie moczu, co zapobiega zaleganiu złogów w strukturach nerkowych. Nie należy obawiać się nocnego wstawania do toalety, wręcz przeciwnie, należy spożywać płyny również przed snem i w nocy.

Typ kamieni nerkowych a dieta

Jak już wspomniano, wszelkie restrykcje dotyczące diety są związane z określeniem składu kamieni wywołujących objawy kamicy nerkowej. Często niestety utrudnieniem jest fakt, że kamienie mają mieszaną budowę. Jadłospis w diecie przy kamicy nerkowej powinien więc być dopasowywany indywidualnie w porozumieniu z lekarzem i dietetykiem.

• Kamica wapniowa – konieczne jest ograniczenie produktów o wysokiej zawartości wapnia, a także soli kuchennej, która przyczynia się do spadku wydalania wapnia z moczem. Należy zmniejszyć w diecie podaż produktów mlecznych (jogurty, kefiry, mleko, sery tłuste), a także żółtka kurzego, soi, kapusty, pochodnych produktów mlecznych (jak np. lodów), orzechów, kukurydzy, śledzi i sardynek. Ważne też jest, by zwrócić uwagę na zawartość wapnia w wodzie pitnej.

• Kamica szczawianowa – w przeciwieństwie do diety wapniowej, zalecane jest zwiększenie produktów bogatych w wapń, a ograniczenie tych, które stanowią źródło szczawianów. Należy więc wykluczyć marchew, kapustę, kakao, herbatę, fasolę, szpinak, botwinkę, rabarbar, buraki, nasiona roślin strączkowych, mocną kawę i herbatę, czekoladę.

• Kamica fosforanowa – tu z kolei również należy zmniejszyć podaż wapnia.

• Kamica moczanowa – dieta powinna być bogata w przetwory mleczne, warzywa i owoce. Nie powinno się spożywać produktów będących źródłem zasad purynowych, czyli sosów, wywarów, alkoholu, kawy, herbaty, czekolady, tłustych serów, otrębów i płatków owsianych, drożdży i grzybów, podrobów, tłustych ryb, roślin strączkowych, galaretki mięsnej, dziczyzny.

• Kamica cystynowa – w diecie należy ograniczyć podaż aminokwasów, jakimi są cystyna i metionina. W tym celu zmniejsza się spożycie mięsa, przetworów, ryb, pszenicy. Wśród płynów zaleca się picie soków z cytrusów i owocowych herbat. Zmniejszone powinno być spożycie soli.

Inne zalecenia dietetyczne w kamicy nerkowej

Bardzo istotnym czynnikiem ryzyka kamicy nerkowej jest otyłość. Dlatego też bardzo ważne jest, by dieta w kamicy nerkowej warunkowała utrzymanie odpowiedniej wagi ciała. Wydawać by się mogło, że nadmiar tkanki tłuszczowej nie ma nic wspólnego z tworzeniem się kamieni w nerkach. A jednak okazuje się, że otyłość, która predysponuje do hiperinsulinizmu (nadmiernego wydzielania insuliny) i insulinooporności (oporności tkanek na insulinę), przyczynia się do powstania kamicy nerkowej. Wynika to z tego, że przyczyniając się do rozwoju cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego, powoduje zwiększenie wydalania jonów amonowych do moczu i jego zakwaszenie. Osobom z kamicą nerkową oraz nadwagą bądź otyłością zaleca się więc redukcję masy ciała.