Dieta aspirynowa wiąże się z ryzykiem wystąpienia niedoborów składników pokarmowych, dlatego powinna być opracowana przez wykwalifikowanego dietetyka. Pomocniczo w przygotowaniu jadłospisu można korzystać ze specjalnych tabel czy list zawierających informacje o zawartości salicylanów w poszczególnych składnikach spożywczych. Wśród bezpiecznych produktów dla osób uczulonych na salicylany wymienia się m.in.: mięso, ryby, skorupiaki, mleko, jaja, pszenicę, jęczmień, owies, żyto i ryż.
Czym jest dieta aspirynowa?
Kwas salicylowy to składnik wielu leków, a zwłaszcza aspiryny i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a nawet kosmetyków. Dodatkowo salicylany można znaleźć w niektórych produktach spożywczych. Niestety istnieją liczne doniesienia na temat nietolerancji kwasu salicylowego przez sporą część społeczeństwa. W Polsce nadwrażliwość na salicylany występuje u 0,6% populacji ogólnej i u 4,3% astmatyków. Częściej dotyka kobiety niż mężczyzn.
U osób uczulonych na tę substancję mogą pojawić się liczne konsekwencje zdrowotne po spożyciu kwasu salicylowego. Najczęściej występującymi dolegliwościami są: skurcz oskrzeli określany często jako astma aspirynowa, kichanie, wodnisty wyciek z nosa, świąd i obrzęk nosa, łzawienie, zaczerwienienie spojówek, pokrzywka, ucisk w klatce piersiowej, mdłości, wymioty i biegunka. Dietę ubogą w salicylany proponuje się również w terapii ADHD. Zdaniem niektórych badaczy dieta ta poprawia kondycję zdrowotną u chorych na astmę oskrzelową.
Jednym z podstawowych elementów terapii uczulenia na salicylany jest dieta ubogosalicylanowa, określana inaczej jako dieta niskosalicylanowa lub dieta aspirynowa. Należy do diet lekkostrawnych i eliminacyjnych. Polega na zmniejszeniu podaży produktów bogatych w salicylany. Zaleca się, aby na około 14 dni wykluczyć z jadłospisu wszelkie źródła salicylanów, w tym także leki posiadające je w swoim składzie. Po upływie tego czasu stopniowo wprowadza się do diety produkty początkowo o niskim, a następnie średnim poziomie zawartości salicylanów i obserwuje reakcje organizmu. Dzięki temu możliwe staje się określenie stopnia tolerancji organizmu na produkty zawierające salicylany.
Zdrowe odżywianie, czyli jakie? Rozwiąż nasz quiz i sprawdź swoją wiedzę o zdrowej diecie
Czego należy unikać w diecie aspirynowej?
W diecie bez salicylanów należy ograniczyć spożycie produktów zawierających konserwanty (benzoesan sodu) i barwniki spożywcze. Ponadto z jadłospisu trzeba wykluczyć czerwone i czarne porzeczki, jabłka, jeżyny, wiśnie, borówki, maliny, śliwki, żurawinę, pomarańcze, winogrona, ananasy, morele, grejpfruty, mandarynki, morwę, brzoskwinie, arbuzy, truskawki, brokuły, cykorię, ogórki, rzodkiewki, oliwki, kukurydzę, bób, pomidory, szpinak, syropy i soki owocowe oraz warzywne.
Uczulonym na salicylany nie wolno spożywać wielu ziół i przypraw, w tym: ziela angielskiego, czarnego pieprzu, anyżu, goździków, kardamonu, cynamonu, pieprzu cayenne, curry, kminku, kopru, kozieradki, majeranku, imbiru, kurkumy, lukrecji, gorczycy, mięty, oregano, rozmarynu, papryki, szałwii, tymianku, estragonu, chili, liścia laurowego, białego pieprzu, esencji waniliowej i bazylii. Jadłospis w diecie aspirynowej nie powinien zawierać produktów takich jak: marynaty, ocet winny i jabłkowy, miód, herbata, suszone daktyle, śliwki, morele, rodzynki, orzeszki ziemne, brazylijskie, makadamia, włoskie, kokosowe, piniowe, pistacje i migdały. Do przygotowania posiłków nie należy używać oleju migdałowego, kukurydzianego, sezamowego, arachidowego i oliwy z oliwek.
Lista produktów dozwolonych w diecie aspirynowej
Lista produktów dozwolonych w diecie aspirynowej jest bardzo przydatna, żeby w największym stopniu ograniczyć ryzyko wystąpienia niedoborów składników pokarmowych i objawów reakcji alergicznej. To, co można jeść w diecie aspirynowej, powinien ustalić lekarz lub dietetyk. Poniżej przedstawiono tabelę produktów możliwych do spożywania w diecie aspirynowej, przy czym produkty o śladowej, bardzo niskiej i niskiej zawartości salicylanów można spożywać codziennie, a produkty ze średnią zawartością salicylanów tylko od czasu do czasu.
| Produkty spożywcze | Śladowa zawartość salicylanów | Bardzo niska zawartość salicylanów | Niska zawartość salicylanów | Średnia zawartość salicylanów |
|---|---|---|---|---|
| Warzywa | zielona i biała kapusta, suszona fasolka, seler, fasolka z puszki bez dodatku soli i cukru, białe ziemniaki bez skórki | brukselka, suszony żółty groch, świeży szczypiorek, pietruszka, szalotka, czosnek, por, czerwona kapusta | świeże szparagi, dynia, buraki czerwone, cebula, kalafior, białe ziemniaki ze skórką, rzepa, zielona fasolka szparagowa, kabaczek | marchewka, grzyby, obrane ze skórki bakłażany, sałata (z wyjątkiem lodowej), puszkowane szparagi, czerwone ziemniaki |
| Owoce | banany, mango, gruszki obrane ze skórki, granat, lima, papaja | melon | świeże figi, cytryna, mango, rabarbar, marakuja, kaki | kiwi, gruszka ze skórką, liczi chińskie |
| Mięso, drób, ryby, jaja | każde mięso nieprzetworzone fabrycznie, ryby, drób, jajka | |||
| Mleko i jego przetwory | mleko, jogurt naturalny, sery (z wyjątkiem pleśniowych) | |||
| Produkty zbożowe | gryka, owies, proso, ryż, żyto, pszenica, orkisz | |||
| Nasiona i orzechy | mak | orzechy nerkowca | orzechy laskowe, słonecznik, orzesznik jadalny | sezam, suche wiórki kokosowe |
| Środki słodzące | cukier, syrop klonowy | melasa | ||
| Tłuszcze | olej słonecznikowy i sojowy tłoczone na zimno i bez dodatku konserwantów, masło | masło klarowane |
Bibliografia:
1. Kupczyk M., Kuna P., Nadwrażliwość na aspirynę i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne — mechanizmy, diagnostyka, terapia, „Pneumonologia i Alergologia Polska”, 2008, 76, s. 366–377.
2. Szczuko M., Romaniuk R., Dieta niskosalicylanowa a możliwość występowania niedoborów składników pokarmowych, „Pomeranian Journal of Life Sciences”, 2016, 62(4), s. 18-24.
3. Ignacak M., Mastalerz L., Dieta ubogosalicylanowa w nadwrażliwości na niesteroidowe leki przeciwzapalne, „Przegląd Lekarski”, 2015, 72(12), s. 759-762.