Odwar może być zarówno samodzielną postacią leku, jak i wchodzić w skład innych form leków recepturowych. Ta płynna postać leku może być wykonywana w aptekach, ale i samodzielnie w domu, gdyż jest stosunkowo łatwa w przygotowaniu. Najlepsze do sporządzania odwarów są kłącza, kora, korzenie roślinne. Odwary stosowane mogą być wewnętrznie do picia, ale i zewnętrznie do przemywania zmienionej chorobowo skóry czy sporządzania okładów.
Co to jest odwar?
Odwar (z łac. decoctum) to forma ziołowego leku mająca postać wyciągu wodnego. Powinno się go przygotowywać bezpośrednio przed zamierzonym spożyciem. W jaki sposób uzyskuje się odwar? Odwar otrzymuje się poprzez zalanie letnią wodą ziół przy zachowaniu odpowiednich proporcji, a następnie gotowanie pod przykryciem przez 30 minut w temperaturze wyższej niż 90ᵒC. Gdy w naczyniu znajduje się 100–200 g wody, odwar można ogrzewać, nie kontrolując temperatury przez 45 minut. Po tym czasie miksturę przecedza się przez gazę z watą. Odwar spożywa się lekko przestygnięty. Do opracowywania odwaru nie powinno się korzystać z aluminiowych garnków. Zaleca się używać naczyń porcelanowych lub cynowych.
Z czego można przygotować odwar?
Odwar przygotować można z ziela, kłączy, kory, korzeni roślinnych, które stanowią bogate źródło garbników wymagających dłuższego gotowania, ponieważ trudno puszczają soki. Odwar nie jest najlepszym sposobem na opracowywanie ziół o dużej zawartości olejków eterycznych, z których powinno się przygotowywać napar. Nie wolno przyrządzać naparów ani odwarów przez rozpuszczenie odpowiednich stężonych wyciągów. Surowce lecznicze używane do zrobienia odwaru nabyć można w aptece, sklepie zielarskim czy ze zdrową żywnością lub dzięki sprzedaży internetowej. Istnieje też możliwość ich samodzielnego zebrania i wysuszenia. Odwary przygotowuje się, używając 1 część surowca leczniczego do uzyskania 10 części leku. W przypadku gdy surowiec zawiera silnie działające substancje, z 1 jego część wykonuje się 100 części wyciągu wodnego.
Zobacz film i dowiedz się dlaczego warto pić napar z czystka:
Właściwości i przygotowanie odwaru z siemienia lnianego
Siemię lniane to płaskie, małe, brązowe nasiona lnu zwyczajnego. Odwar z siemienia lnianego to doskonałe rozwiązanie na ból gardła, uporczywy kaszel czy zgagę, zaparcia, zespół jelita drażliwego. Siemię lniane nawilża błonę śluzową gardła i jamy ustnej, pokrywając ją dodatkowo warstwą ochronną. Ponadto obniża poziom cholesterolu we krwi i wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe. Doskonale wpływa też na kondycję włosów i skóry. Poprawia barierę lipidową naskórka, dzięki czemu skóra jest odporniejsza w większym stopniu na utratę wilgoci. Łagodzi stany zapalne, przynosi uczucie sytości, może działać lekko przeczyszczająco, zapobiega zaparciom i pozwala na utrzymanie prawidłowego rytmu wypróżnień. Odwar używa się również do przemywania skóry przy problemach z łuszczycą, półpaścem, czyrakami.
Jak przygotować odwar z siemienia lnianego? Należy 1 łyżkę siemienia lnianego zalać 1 szklanką letniej wody i gotować pod przykryciem na wolnym ogniu przez 20–30 minut. Następnie odwar odstawia się na 10 minut i przecedza. Zalecana dzienna dawka odwaru z siemienia lnianego powinna wynosić 1/2 szklanki 2 razy dziennie. Za opakowanie 400 g siemienia lnianego płaci się około 5 zł.
Właściwości i przygotowanie odwaru ze skrzypu
Skrzyp polny to pospolita roślina, która występuje na terenie całego kraju. Surowiec zielarski stanowi ziele skrzypu. Za opakowanie 70 g płaci się około 6 zł. Skrzyp wykazuje działanie moczopędne, odtruwające, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne, wzmacniające, przeciwkrwotoczne. Wewnętrznie odwar używany jest do łagodzenia stanów zapalnych dróg moczowych. Dodatkowo okazuje się pomocny w leczeniu kamicy nerkowej, cukrzycy, obrzęków, zaburzeń przemiany materii, schorzeń wątroby, wypadania włosów. Z kolei zewnętrznie odwar ze skrzypu polnego służyć może do płukania jamy ustnej i gardła, przemywania oparzeń, stanów zapalnych skóry, okładów na trudno gojące się rany i stłuczenia, do mycia wypadających i łamliwych włosów oraz z problemem łupieżu.
Odwar ze skrzypu uzyskuje się poprzez gotowanie na wolnym ogniu przez 30 minut 1–2 łyżek skrzypu w 1 szklance ciepłej wody. Następnie odwar odstawia się na kilka minut do przestygnięcia i przecedza. Zalecana dzienna dawka odwaru ze skrzypu polnego powinna wynosić po 1 szklance 2–3 razy dziennie, najlepiej między posiłkami.
Kiedy warto leczyć się ziołami? Dowiesz się tego z filmu:
Właściwości i przygotowanie odwaru z czystka
Czystek rośnie w basenie Morza Śródziemnego oraz na terenie Azji Zachodniej, zaś w Polsce wyłącznie uprawnie. To roślina powszechnie stosowana walce z boreliozą, w leczeniu przeziębienia, miażdżycy, dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Odwar z czystka usprawnia też usuwanie związków metali ciężkich z organizmu. Cenne właściwości zawdzięcza zawartości polifenoli, czyli związków o właściwościach silnie antyoksydacyjnych, które skutecznie neutralizują wolne rodniki, będące czynnikiem etiologicznym wielu chorób, w tym też nowotworowych. Zewnętrznie stosuje się go w łagodzeniu atopowych zmian skóry, leczenia trudno gojących się ran, trądziku, usuwania świeżych blizn. Wykazuje działanie ściągające, antyseptyczne, ujędrniające, przeciwzmarszczkowe, napinające skórę. Za opakowanie 200 g suszonego czystka płaci się około 27 zł.
Jak zrobić odwar z czystka? Należy 10 g ziela zalać 200 ml wody i gotować przez około 25 minut. Po tym czasie odwar odstawia się na 5–10 minut, odcedza i spożywa w ilościach po 100 ml 2–3 razy dziennie.
Bibliografia:
1. Jachowicz R., Receptura apteczna - podręcznik dla studentów farmacji, Warszawa, PZWL, 2005.
2. Wielgosz T., Wielka księga ziół polskich, Poznań, Publicat S.A., 2008.
3. Gajewska M., Szulc J., Płaczek M., Sznitowska M., Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji, Warszawa, Fundacja Pro Pharmacia Futura, 2015.
4. Rutkowska E., Techniki sporządzania odwarów (decocta), naparów (infusa) i maceracji (macerationes) w świetle podręczników do receptury z XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2015, 1(60), s. 231–246.