Zapalenie stawów dłoni może prowadzić do destrukcji stawów – zniekształcenia, przykurczów, upośledzenia funkcji, co bywa przyczyną postępującej niesprawności. Podstawową metodą stosowaną w rozpoznaniu i obrazowaniu wczesnych zmian w zapaleniu stawów oraz do oceny postępu choroby są zdjęcia RTG. Chorzy wymagają długotrwałego leczenia. Istotne miejsce zajmuje także realizacja stylu życia, który zapobiega przeciążeniom i chroni stawy przed uszkodzeniem.

Czym jest zapalenie stawów dłoni?

Kiedy mowa o zapaleniu stawów dłoni, w zdecydowanej większości przypadków chodzi o reumatoidalne zapalenie stawów dłoni, które określa się powszechnie jako artretyzm lub gościec przewlekły postępujący. W obrębie ręki dochodzi do zajęcia zarówno stawów śródręczno-paliczkowych, jak i stawów międzypaliczkowych bliższych. Jest to choroba autoimmunologiczna, której przyczyny nie zostały jak dotąd dobrze poznane. Znacznie częściej dotyczy kobiet, ponieważ mogą do niej predysponować zmiany hormonalne towarzyszące ciąży i menopauzie. Duże znaczenie w zapaleniu stawów dłoni mają urazy, nadużywanie stawów i infekcja. U części chorych występują obciążenia genetyczne. Szczyt zachorowalności przypada na 4. i 5. dekadę życia.

Zapalenie stawów dłoni – objawy

Główną dolegliwością w zapaleniu stawów dłoni jest ból w okolicach rąk, który może mieć charakter przewlekły lub napadowy. Zapaleniu stawów dłoni towarzyszą dodatkowo następujące objawy:

• obrzęk i tkliwość na ucisk,

• ograniczenie ruchomości stawów,

• sztywność poranna stawów (uczucie zesztywnienia po dłuższym odpoczynku), która ustępuje stopniowo podczas ruchu,

• zanik mięśni, w tym międzykostnych, glistowatych, kłębu kciuka,

• spadek siły mięśni i pewności chwytu dłoni,

• odgięcie łokciowe, czyli ulnaryzacja palców ręki, zmiany typu łabędziej szyjki i palca butonierkowatego, podwichnięcie dłoniowe paliczków dalszych,

• guzki reumatoidalne – twarde, niebolesne zgrubienia zlokalizowane w tkance podskórnej lub ścięgnach, zwykle nad wyprostnymi powierzchniami stawów,

• chłodna, wilgotna i ścieńczała skóra w miejscach dotkniętych zmianami chorobowymi.

Chorobie może towarzyszyć uczucie zmęczenia, podwyższona temperatura ciała, chudnięcie i brak apetytu. Reumatoidalne zapalenie stawów może dawać też inne objawy pozastawowe. Wraz z zaawansowaniem choroby dolegliwości uniemożliwiają wykonywanie wielu, nawet prostych czynności, jak ubieranie czy mycie się.

Na czym polega leczenie zapalenia stawów palców dłoni?

Leczenie zapalenia stawów palców dłoni to dość długotrwały proces. Opiera się zwłaszcza na farmakoterapii. Stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby, czyli LMPCh (metotreksat, sulfasalazyna, leflunomid, cyklosporyna A, arechina), a w przypadku ich małej skuteczności glikokortykoidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Od kilku lat w leczeniu coraz powszechniej stosuje się tzw. leki biologiczne uzyskiwane za pomocą technik inżynierii genetycznej. Wskazane jest suplementowanie preparatów z witaminą E i selenem.

Związki te łagodzą ból i uszkodzenie stawów oraz zmniejszają opuchliznę i sztywność stawów. Dużą popularnością cieszy się terapia ciepłem. Na stan zapalny pomogą także kąpiele parafinowe, laseroterapia, jonoforeza z lekami przeciwzapalnymi i masaże. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne.

Istotne miejsce w leczeniu zajmuje dieta. Codzienny jadłospis powinien być bogaty w produkty zawierające duże ilości kwasów tłuszczowych omega-3, które wykazują działanie silnie przeciwzapalne. Źródłem tych niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych są m.in.: tuńczyk, szprot, makrela, sardynki, łosoś, śledź, dorsz, kawior, owoce morza, siemię lniane, orzechy włoskie, olej lniany, rzepakowy i sojowy oraz zielone warzywa liściaste. Badacze donoszą, że objawy łagodnieją po stosowaniu diety śródziemnomorskiej, która opiera się na owocach, warzywach, zbożach, roślinach strączkowych i oliwie z oliwek.

Zawarte w zielonym groszku, brokułach czy papryce przeciwutleniacze chronią przed uszkodzeniem tkanek otaczających stawy, za które odpowiadają wolne rodniki. Chorym zaleca się kinezyterapię, czyli leczenie ruchem, w tym ćwiczenia rąk zwiększające siłę chwytu, usprawniające ruchomość palców oraz precyzję i zakres ruchów. W dużym stopniu podniosą one sprawności chorych dłoni. Wykonuje się je najpierw pod okiem rehabilitanta, a potem według jego wskazań samemu w domu.

Zapalenie stawów dłoni – leczenie domowe

Chorzy na zapalenie stawów dłoni wspomagająco wobec terapii specjalistycznej mogą stosować leczenie domowe. Zaleca się regularne, ale nie intensywne uprawianie sportu. Dlatego lepiej zrezygnować z obciążających form aktywności, takich jak tenis ziemny. Należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów, zamiast tego lepiej je przesuwać. Żeby zmniejszyć nacisk na chore stawy, do wykonywania różnych czynności należy używać obu rąk. Wskazane jest przenoszenie nacisku na większe grupy mięśni, ponieważ w ten sposób chroni się małe stawy, które są bardziej podatne na uszkodzenia i deformacje. Przykładowo lepiej nosić torbę na ramieniu niż w ręku lub otwierać drzwi popychając je ramieniem zamiast dłonią.

Znanym domowym sposobem na zapalenie stawów dłoni są zioła. Działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne wykazują zwłaszcza: wierzba biała, imbir, kwiaty lipy, piołun, liście laurowe, arnika górska, gorczyca biała i wiązówka błotna. Można z nich przyrządzać napary do picia oraz wykorzystywać je do robienia okładów.

Bibliografia:

1. Bączyk G., Gacek L., Ocena sprawności funkcjonalnej chorych na reumatoidalne zapalenie stawów na podstawie funkcjonalnego testu z wystandaryzowanym wyposażeniem, „Rheumatology”, 2011, 49(1), s. 40-46.

2. Bączyk G., Przegląd badań nad jakością życia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, „Reumatologia”, 2008, 46(6) s. 372-379.

3. Dega W., Ortopedia i rehabilitacja, Warszawa, PZWL, 2003.

4. Ignaczak E., Ignaczak P., Buczkowski K., Jeka S., Rola lekarza rodzinnego w diagnostyce i opiece nad pacjentem z reumatoidalnym zapaleniem stawów, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2012, 6(4), s. 168–174.