"Woda w płucach" to bardzo potoczne, często spotykane wśród pacjentów, określenie na płyn w jamie opłucnej. Jest to całkowicie niepoprawne sformułowanie. Po pierwsze nie może być mowy o wodzie, tylko o płynie mającym różny charakter, a po drugie gromadzi się on w jamie opłucnej, a nie w pęcherzykach płucnych. Płuca otoczone są przez opłucną, czyli dwuwarstwowy worek – opłucną ścienną i opłucną trzewną. Część trzewna bezpośrednio przylega do płuc, natomiast część ścienna wyścieła ściany klatki piersiowej. Fizjologicznie między tymi dwoma blaszkami jest jedynie niewielka szczelina. Natomiast w przypadku niektórych patologii zaczyna gromadzić się w niej płyn. Może to być przesięk, wysięk, krew bądź chłonka. Dlatego też wyrażenie „woda” jest bezzasadne, ponieważ nigdy nie jest to czysta woda.

Woda w płucach – czym jest?

"Woda w płucach" ma charakter wysięku, przesięku, chłonki lub krwi. Przesięk to płyn pochodzący z układu krwionośnego, czyli przedostaje się poza naczynia krwionośne nieuszkodzone. Taka sytuacja ma najczęściej miejsce przy nadmiernym zastoju krwi w naczyniach płucnych w przebiegu niewydolności serca, wątroby, w zespole nerczycowym. Wysięk natomiast wynika ze zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wysięk może być surowiczy, a nawet ropny. Taki płyn pojawia się więc w przebiegu zakażeń, chorób nowotworowych czy w zmianach zatorowych. Wysięk może być krwisty, z kolei granica pomiędzy krwią a wysiękiem krwistym jest cienka. Czysta krew pojawia się przy typowym przerwaniu ciągłości naczyń, najczęściej w wyniku urazu klatki piersiowej. Chłonka pochodzi z przewodu piersiowego, może przedostać się do jamy opłucnej w wyniku urazu czy nowotworu.

Objawy "wody w płucach"

Objawy płynu w jamie opłucnej obejmują przede wszystkim duszność, lecz jej nasilenie jest zmienne. Stopień problemów z oddychaniem uzależniony jest od ilości płynu w jamie opłucnej i ucisku płuca. Szczegółowe objawy kliniczne uzależnione są od bezpośredniej przyczyny gromadzenia się płynu w jamie opłucnej. Dyskomfort lub ból w klatce piersiowej to również nierzadko objaw współistniejący z dusznością. Nie zawsze u pacjentów występują kaszel, krwioplucie czy inne objawy kliniczne budzące znaczny niepokój. Dlatego też postępujące problemy z oddychaniem wymagają konsultacji z lekarzem. Pacjent po samych objawach nie jest w stanie stwierdzić, że ma płyn w jamie opłucnej. Należy przeprowadzić badanie fizykalne, osłuchać pola płucne i wykonać zdjęcia rentgenowskie (RTG). Niestety czasami duszność narasta tak gwałtownie, że konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego.

"Woda w płucach" – co robić w przypadku rozpoznania?

Nie da się leczyć płynu w jamie opłucnej bez odpowiedniej diagnostyki. Badanie obrazowe w postaci RTG klatki piersiowej pozwala wysunąć wstępną diagnozę, a co najważniejsze – podjąć decyzję, czy konieczny jest drenaż i ewakuacja płynu z jamy opłucnej, czy też wystarczy leczenie zachowawcze. W przypadku podejrzenia podłoża nowotworowego płynu w jamie opłucnej konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej (TK). Mówiąc o leczeniu, należy zaznaczyć, że dąży się do jak najmniej inwazyjnej terapii z maksymalnym ograniczeniem powikłań dla chorego. W związku z czym ideą leczenia nie jest zaczynanie od drenażu płynu, lecz leczenie przyczyny zjawiska i dopiero wdrożenie ewentualnego leczenia. Na przykład przy stwierdzeniu płynu w jamie opłucnej i współistnienia zmian zapalnych w miąższu płuca, konieczne jest wdrożenie leczenia przyczynowego, czyli w tym przypadku antybiotykoterapii. Najdokładniejszą i najczulszą metodą oceny płynu w jamie opłucnej, a przy tym najmniej inwazyjną dla chorego, jest ultrasonografia (USG). Wykorzystywana jest nie tylko w diagnostyce, ale również podczas leczenia. Pozwala precyzyjnie określić miejsce, w którym można nakłuć jamę opłucną celem drenażu płynu.

Nakłucie jamy opłucnej ma znaczenie zarówno diagnostyczne, jak i lecznicze. Podczas nakłucia jamy opłucnej istnieje możliwość pobrania płynu do diagnostyki. Jest to jedyny sposób pozwalający na określenie składu tego płynu. Następnie po pobraniu części płynu wprowadza się specjalny dren i usuwa płyn z jamy opłucnej. Ilość usuniętego płynu jest zmienna. Zazwyczaj nie usuwa się więcej niż 2 litrów płynu. W trakcie drenażu mogą pojawić się duszność bądź inne objawy niepożądane, co obliguje lekarza do szybszego zakończenia drenażu. Na 6 godzin po drenażu konieczne jest sprawdzenie w kontrolnym badaniu RTG, czy nie doszło do powstania poważnego powikłania drenażu opłucnej, jakim jest odma opłucnowa.

Jeśli płyn wynikał np. z urazu czy zmian zapalnych płuca i jest to jednorazowy incydent, istnieje szansa, że taka sytuacja się nie ponowi. Jeśli jednak przyczyną płynu w jamie opłucnej jest choroba nowotworowa, niewydolność krążenia czy marskość wątroby, płyn ma charakter nawrotowy.

Zobacz wideo: Budowa i funkcje układu oddechowego

Bibliografia:

1. Tadeusz Płusa, Choroby układu oddechowego, Poznań, 2014.