Epizod depresyjny często bywa mylony ze spadkiem nastroju nazywanym chandrą. Stanowi on jednak jednostkę chorobową, wyróżnioną w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 kodem F32. Stanem depresyjnym określa się potocznie łagodną odmianę epizodu depresyjnego, który ma przyczyny zewnętrzne i przemija wraz z ustąpieniem bodźca powodującego obniżenie nastroju. Nie oznacza to jednak, że tego rodzaju zaburzenia należy lekceważyć. Wiążą się one z szeregiem objawów właściwych dystymii (depresji przewlekłej) i mogą stać się jej początkiem.
Stany depresyjne i ich przyczyny
Depresja jest zaburzeniem psychicznym, które może zostać wywołane przez szereg przyczyn. Ustalenie źródła choroby ma wpływ na przebieg leczenia. Zanim samopoczucie jednostki określi się mianem łagodnych stanów depresyjnych, które niekiedy mijają samoistnie, należy wykluczyć możliwość zaburzeń endogennych (organicznych).
Epizody depresyjne mogą zostać wywołane przez nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem organizmu (np. problemy hormonalne albo zaburzenia równowagi neuroprzekaźników) oraz towarzyszyć innym chorobom (np. nowotworom, stwardnieniu rozsianemu, schizofrenii, chorobie afektywnej dwubiegunowej). Mają one objawy podobne do stanów depresyjnych, które wynikają z przyczyn zewnętrznych. Zaburzenia endogenne wymagają jednak innego postępowania terapeutycznego. W przypadku zaburzeń reaktywnych najczęstsze powody obniżenia nastroju to:
- śmierć bliskiej osoby,
- rozpad związku partnerskiego,
- życie w toksycznej relacji uczuciowej,
- utrata pracy (także przejście na emeryturę),
- udział w wypadku (powodującym zagrożenie zdrowia lub życia),
- informacja o złym stanie zdrowia,
- problemy finansowe,
- poważne zmiany życiowe (np. zmiana miejsca zamieszkania),
- mobbing (lub inne formy nękania) w pracy.
Czy depresja to już problem społeczny? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta
Epizod depresji egzogennej może także wystąpić pod wpływem substancji psychoaktywnych – alkoholu, narkotyków, niektórych leków. Powyżej wymienione przyczyny mogą powodować spadki nastroju, których nie należy kwalifikować jako stanów depresyjnych. Przeżywanie smutku, lęku czy stresu w ich obliczu jest naturalną reakcją, która nie musi przerodzić się w epizod choroby.
Stany depresyjne – objawy
Stany depresyjne to zaburzenia nastroju, w przypadku których – w przeciwieństwie do zwykłej chandry – występują objawy właściwe przewlekłej depresji. Symptomy łagodnego epizodu choroby różnią się liczebnością i siłą od tych, które towarzyszą jej ciężkiej postaci. Wywołują one także mniejszą dysfunkcję u chorego. Od spadku nastroju, który nie ma cech choroby, stan depresyjny różni się:
- współwystępowaniem objawów somatycznych – w przypadku chandry rzadko utrzymują się zaburzenia snu, łaknienia, bóle głowy itp.
- obecnością zaburzeń emocjonalnych, takich jak lęk, anhedonia (utrata zdolności przeżywania przyjemności), poczucie winy, niższości,
- czasem trwania – smutek przemija zwykle w ciągu kilkunastu godzin czy kilku dni, podczas gdy chorobowe obniżenie nastroju może trwać wiele tygodni, a nawet miesięcy,
- reaktywnością nastroju – poprawa samopoczucia nie następuje pod wpływem pocieszenia czy przeniesienia uwagi na inne sprawy,
- oddziaływaniem na codzienne funkcjonowanie – chandra nie ogranicza znacząco zdolności wykonywania obowiązków zawodowych czy rodzicielskich,
- wpływem na zdolność realistycznej oceny sytuacji życiowej.
Tylko smutek, czy już depresja? Jak to rozpoznać? Dowiesz się tego z naszego filmu
Epizod depresji może być rozpoznany w przypadku istnienia co najmniej dwóch spośród poniższych objawów, utrzymujących się stale w okresie nie krótszym niż 2 tygodnie:
- obniżony nastrój (przygnębienie, pesymizm, niska samoocena itd.) w stopniu wyraźnie odbiegającym od normy dla danej osoby,
- utrata zainteresowań dotychczasowymi aktywnościami oraz spadek zadowolenia z ich wykonywania (anhedonia),
- spadek energii i wzmożona męczliwość powodujące obniżenie napędu psychoruchowego. Aby stwierdzić zaistnienie epizodu depresji, powyższym objawom muszą towarzyszyć co najmniej 4 spośród dodatkowych symptomów, do których należą:
- obniżenie sprawności myślenia, koncentracji uwagi,
- niezdecydowanie, brak umiejętności formułowania celów,
- spadek zaufania i szacunku do własnej osoby,
- irracjonalne poczucie winy, wyrzutów sumienia,
- nawracające myśli samobójcze, skłonność do zachowań autoagresywnych,
- ograniczenie kontaktów społecznych,
- zaburzenia rytmu dobowego (bezsenność lub hipersomnia), przewlekłe zmęczenie,
- stany lękowe,
- spadek łaknienia i wagi (rzadziej – wzrost),
- objawy ze strony układu pokarmowego – nudności, wymioty, wzdęcia, zaparcia lub biegunki,
- spadek libido.
Jak radzić sobie ze stanami depresyjnymi?
Objawy towarzyszące stanom depresyjnym mają łagodniejszy przebieg niż te, które utrzymują się w przypadku dystymii czy innych przewlekłych form depresji. Mogą ustąpić samoistnie z czasem lub po wyeliminowaniu przyczyny stresu. Jednocześnie jednak epizod depresji reaktywnej może przerodzić się w długotrwałe zaburzenie psychiczne. Dlatego nigdy nie należy go bagatelizować.
Osoby, które stwierdzą u siebie stan depresyjny, mogą skorzystać z pomocy psychologa lub psychoterapeuty. Za skuteczną w przypadku jasno określonych przyczyn obniżenia nastroju uważa się terapię poznawczo-behawioralną. Ułatwia ona choremu konstruktywne radzenie sobie z sytuacją problemową, uczy radzić sobie z lękiem czy poczuciem winy.
W przypadku uciążliwych objawów stanu depresyjnego pacjentom zaleca się zwykle farmakoterapię lekami antydepresyjnymi w stosunkowo niewielkich dawkach. Chory dotknięty stanem depresyjnym wraca szybciej do zdrowia, jeśli może liczyć na wsparcie ze strony bliskich osób.
Czy z depresję można skutecznie leczyć? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie