Zespół splątaniowy (amentywny) charakteryzuje się zaburzeniami świadomości, które są na tyle głębokie, że mogą doprowadzić do utraty kontaktu z chorym, a nawet do omamów i urojeń. Po przerwaniu epizodu pacjent ma zwykle pełną niepamięć wsteczną dotyczącą okresu splątania.

Splątanie – objawy

Splątanie to kompleksowy zespół objawów, które głęboko zmieniają zachowanie chorego. Związane są przede wszystkim z ograniczeniem świadomości. Otoczenie może obserwować, jak pogarsza się kontakt z chorym, jest on rozkojarzony, nieuważny, nie odpowiada w sposób spójny i logiczny na zadane pytania nawet po kilkukrotnym ich powtórzeniu. Jest zaabsorbowany swoimi myślami, niespokojny. Może być pobudzony ruchowo, choć jego aktywność ogranicza się do małej powierzchni w jego bezpośrednim otoczeniu.

Chcesz wiedzieć, jak działa układ nerwowy? Dowiesz się tego z filmu

W niektórych sytuacjach do powyższych objawów dołączają się tzw. objawy wytwórcze, będące zwykle częścią zespołów psychotycznych. Pojawiają się omamy, czyli wrażenia zmysłowe, które nie są związane z obecnością jakichkolwiek bodźców zewnętrznych. Chory może odczuwać zapachy, dostrzegać nieistniejące przedmioty lub osoby. Czasami wchodzi w dialog ze „słyszanymi” przez siebie głosami.

Oprócz omamów często pojawiają się również urojenia, będące zaburzeniem osądu realnych zdarzeń. Mają one najczęściej charakter ksobny (chory ma wrażenie, że wszystkie zdarzenia mają z nim bezpośredni związek) albo prześladowczy (poczucie osaczenia, inwigilacji, zagrożenia). Niekiedy objawy te rozwijają się do stadium majaczenia, gdy chory w sposób ciągły, ale niezorganizowany, pozbawiony logiki, przeżywa swoje omamy i urojenia w pełnym oderwaniu od otoczenia.

Przyczyny zespołu splątaniowego

Stany splątania powiązane są najczęściej z czynnikami egzogennymi, to znaczy nie są pierwotną zmianą o typie zaburzeń psychicznych. Uważa się, że podstawowe znaczenie ma tutaj tzw. stres metaboliczny, jakiemu poddawany jest mózg. Objawy splątania są reakcją na m.in. niedotlenienie, brak lub nadmiar glukozy, obecność substancji oddziałujących toksycznie na tkankę mózgową albo gromadzących się w organizmie związków, będących produktami przemiany materii.

Z takim mechanizmem wiąże się również występowanie stanu splątania po napadzie padaczkowym. Epizod drgawkowy jest wynikiem nadmiernej, chaotycznej aktywności mózgu, która wywołuje jego chwilowe niedotlenienie i wyczerpuje zasoby energetyczne. Przez czas potrzebny na ich odtworzenie (który trwa zwykle kilkadziesiąt minut) chory ma wyraźne objawy splątania. Należy tutaj pamiętać, że w niektórych postaciach choroby krótkotrwałe (trwające do godziny) splątanie może być jedynym objawem napadu padaczkowego.

Niezależnie od przyczyn egzogennych stan splątania może pojawiać się jako przejściowy objaw niektórych schorzeń psychicznych, np. w chorobie dwubiegunowej afektywnej albo w fazie pobudzenia schizofrenii katatonicznej.

Zobacz film i dowiedz się skąd się bierze choroba Alzheimera 

Stan splątania w ostrych schorzeniach neurologicznych

Splątanie jest typowym objawem nasilających się ostrych chorób neurologicznych. Powodem może być:

• przemijające niedokrwienie mózgu (TIA), czyli tzw. mikroudar,

• początkowa faza udaru niedokrwiennego lub krwotocznego,

• krwotok podpajęczynówkowy,

• uraz głowy z rozwijającym się krwiakiem śródczaszkowym lub obrzękiem mózgu,

• guz mózgu (mogący również dawać przewlekłe lub nawracające objawy splątania).

Zespół splątaniowy w zaburzeniach metabolicznych

Splątanie może być reakcją na zaburzenia metaboliczne. Mózg, wystawiony na działanie substancji obcego pochodzenia albo produktów przemiany materii, które nie są prawidłowo eliminowane z organizmu, doznaje stresu manifestującego się splątaniem. Wśród przyczyn wymienić należy przede wszystkim:

• cukrzycę – stan niedoboru, jak i znacznego nadmiaru glukozy we krwi, czyli hipo- i hiperglikemii oraz rozwijająca się ketoza,

• mocznicę (w przebiegu niewydolności nerek),

• alkohol,

• narkotyki,

• dopalacze,

• zatrucia (dwutlenkiem węgla, atropiną, grzybami, lekami, substancjami chemicznymi).

Przyczyną splątania mogą też być wstrząs (kardiogenny, hipowolemiczny, toksyczny) albo niedotlenienie (w chorobie wysokogórskiej albo w przebiegu niewydolności oddechowej).

Postępowanie w stanie splątania

Pojawienie się stanu splątania jest wskazaniem do niezwłocznej konsultacji lekarskiej w trybie nagłym. Wynika to z faktu, że niektóre zespoły chorobowe powodujące splątanie mogą w krótkim czasie doprowadzić do śpiączki, trwałego uszkodzenia mózgu, a nawet do śmierci.

Podstawą działania jest wykluczenie ostrego stanu zagrożenia zdrowia i życia. Niezbędne jest wykonanie badania internistycznego, neurologicznego, niekiedy konsultacji neurochirurgicznej. Konieczna jest analiza wyników podstawowych badań laboratoryjnych oraz testów toksykologicznych. W wątpliwych przypadkach wykonuje się badania obrazowe głowy (tomografia komputerowa – CT albo magnetyczny rezonans jądrowy – NMR) lub elektroencefalogram (EEG). Dopiero jeśli nie stwierdza się istotnych odchyleń w tych badaniach, można skierować pacjenta na obserwację pod kątem ewentualnych zaburzeń psychicznych.

Kto może zachorować na Alzheimera? Odpowiedź znajdziesz w filmie