Rozmaryn jest powszechnie znaną przyprawą ziołową podnoszącą walory smakowe i zapachowe potraw. Ale to nie jedyne jej zalety! Rozmaryn wykazuje dużą wartość zdrowotną. Cechuje się aktywnością przeciwdrobnoustrojową. Prowadzi do zniszczenia ścian komórkowych i błon cytoplazmatycznych bakterii i grzybów. Surowcem farmaceutycznym jest ziele i liść rozmarynu. W składzie wielu preparatów znajduje się także olejek rozmarynowy.

Czytaj też:

• Zdrowotne i kosmetyczne właściwości olejku z rozmarynu
• Naturalne sposoby na rozwolnienie - jakie zioła są skuteczne?
  
• Ginkgo biloba chroni komórki nerwowe i opóźnia starzenie

Rozmaryn – jakie ma składniki lecznicze?

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to roślina ciepłolubna należąca do rodziny jasnotowatych. Występuje przeważnie w rejonie Morza Śródziemnego, zwłaszcza na terenie Francji, Włoch, Grecji, Hiszpanii i Tunezji oraz na wybrzeżu Morza Czarnego, w Meksyku i USA. Liść, olejek rozmarynowy, a nawet całe ziele można nabyć w sklepach zielarskich i aptekach. Rzymianie nazywali je kwiatem morza.

W składzie rozmarynu znajdują się m.in.: polifenole, karnozol, epirozmanol i izorozmanol (najaktywniejsze substancje wyizolowane z liści rozmarynu), olejki lotne, kwas ferulowy, garbniki, flawonoidy, trójterpeny, gorycze, saponiny, żywice, fitosterole i kwas rozmarynowy. Substancje biologicznie czynne występujące w rozmarynie są labilne, a ich ilość jest zmienna i zależna od wieku rośliny, czynników środowiskowych i uwarunkowań genetycznych.

Jak wygląda rozmaryn? Jest to wiecznie zielony krzew uzyskujący wysokość do 2 m. Jego łodyga jest czterokanciasta. Liście są równowąskolancetowate, podwinięte i ciemnozielone. Jego kwiaty z kolei są niebieskie lub różowe.

Właściwości rozmarynu

Rozmaryn wykazuje wysoką aktywność antyoksydacyjną. Posiada wiele cennych właściwości leczniczych.

• działa odkażająco i przeciwzapalnie,
  
• pobudza,wspomaga pamięć i koncentrację
  
• zapobiega wrzodom,
• działa ochronnie na wątrobę,
• działa moczopędnie.
  

Wykazuje ponadto właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, przeciwalergiczne, przeciwbólowe i przeciwhistaminowe.

Rozmaryn – działanie lecznicze

Rozmaryn znalazł zastosowanie w prewencji i terapii wielu chorób. Liczne badania dowodzą, że stabilizuje błony biologiczne. Chroni przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego. Stosowany jest do leczenia hiperglikemii, gdyż stabilizuje poziom cukru we krwi. Zmniejsza ryzyko powstawania nowotworów, miażdżycy, stymuluje pracę serca (zwiększa siłę skurczu mięśni przedsionków serca) oraz regeneruje uszkodzone DNA.

Rozmaryn obniża ciśnienie tętnicze krwi. Poprawia krążenie krwi w układzie wieńcowym serca. Wykorzystuje się go również w walce z artretyzmem i reumatyzmem, ogólnym osłabieniem organizmu oraz w zwiększaniu sprawności fizycznej i psychicznej. Rozmaryn ma zdolność hamowania łańcuchowej reakcji wolnych rodników. Badania donoszą także, że wzmacnia pamięć.

Spośród preparatów wytwarzanych na bazie rozmarynu najszersze zastosowanie ma jego ekstrakt, który hamuje aktywność acetylocholinoesterazy i butyrylocholinoesterazy, czyli enzymów odgrywających istotną rolę w rozwoju choroby Alzheimera. Z kolei napar z rozmarynu reguluje pracę jelit i poprawia trawienie. Działa wiatropędnie, przeciwbiegunkowo i rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit. Hamuje procesy fermentacji i gnicia w jelitach. Pobudza wydzielanie soków trawiennych i wzmaga przyswajanie pokarmu. Ogranicza rozwój Candida albicans, czyli gatunku grzybów odpowiedzialnych za rozwój drożdżycy.

Napar z rozmarynu stosowany jest ponadto jako środek żółciopędny, pomaga w bólach mięśniowych, nerwobólach i zaburzeniach układu obwodowego. Używany jest w terapii kamicy żółciowej i jako środek przyspieszający rekonwalescencję po zabiegach chirurgicznych. Leczy przeziębienia i odmrożenia dzięki właściwościom rozgrzewającym. Przyspiesza usuwanie z organizmu szkodliwych metabolitów.

Jak stosować rozmaryn?

Rozmaryn można wykorzystać na wiele sposobów. Można przyrządzić m.in.:

• wino rozmarynowe – stosowane w leczeniu nerwicy lub bólu głowy; do jego przygotowania potrzebna jest garść świeżych liści rozmarynu, które trzeba rozdrobnić, a następnie zalać 1 l białego wytrawnego wina; miksturę odstawia się na 7 dni i filtruje; należy je spożywać do 2 razy dziennie po 30 ml;
  
• herbatę z rozmarynu – stosowana przy zaburzeniach przewodu pokarmowego, zapaleniu górnych dróg oddechowych i gorączce; należy zalać 1 łyżkę rozdrobnionych liści rozmarynu 1 szklanką wrzątku; herbatę odstawia się pod przykryciem do zaparzenia na 20 minut, przecedza i pije 3–4 razy dziennie po 100 ml;
  
• olejek rozmarynowy – stosowany w aromaterapii do masażu, kąpieli, inhalacji oraz do kompresów w schorzeniach skórnych;
  
• nalewkę z rozmarynu – stosowana do przemywania skóry trądzikowej i łojotokowej oraz w leczeniu opryszczki, płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, wcierania w zniszczone i słabe włosy; 1 łyżkę mielonego rozmarynu należy zalać 5 łyżkami spirytusu; miksturę odstawia się zamkniętą na 7 dni w ciemne miejsce, a następnie filtruje i spożywa do 4 razy dziennie w ilości 5 ml rozpuszczonych w 100 ml wody.
  

Rozmaryn w kuchni

W celach przyprawowych stosuje się liście rozmarynu w postaci świeżej lub suszonej. Rozmaryn podnosi walory smakowe i zapachowe potraw, ale dodany w postaci suszonej do oleju rzepakowego i słonecznikowego nasila proces hydrolizy tłuszczów do wolnych kwasów tłuszczowych i przyspiesza utlenianie do nadtlenków. Dodaje się go do zup, sałatek, sosów, potraw z ryb i mięs.

Jak przygotować herbatkę z rozmarynu na przeziębienie? Do jakich dań dodawać leczniczy rozmaryn? Zobacz wideo:

Bibliografia:

1. Kowalska K., Olejnik A., Rozmaryn – roślina zielarska o potencjale terapeutycznym, „Postępy Fitoterapii”,2010, 2, s. 114–122.

2. Podbielkowski Z., Słownik roślin użytkowych, Warszawa, PWRiL, 1989.

3. Semeriak K., Ambroziak-Haba J., Zimoch A., Jarmoluk A., Przeciwdrobnoustrojowe i antyoksydacyjne właściwości hydrozoli wytwarzanych z udziałem substancji bioaktywnych, „Zarządzanie i Finanse”, 2012, 3(2), s. 2259–272.

4. Hać-Szymańczuk E., Roman J., Bednarczyk K., Ocena aktywności przeciwbakteryjnej olejku eterycznego, wyciągu wodnego oraz preparatu handlowego z rozmarynu lekarskiego (Rosmarinus Officinalis), „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna”, 2009, XLII(3), s. 979–984.

5. Hać-Szymańczuk E., Roman J., Bednarczyk K., Badanie aktywności przeciwbakteryjnej rozmarynu lekarskiego (Rosmarinus Officinalis), „Nauka - Przyroda - Technologie”, 2009, 3(4), s. 128–136.

6. Woźniak M., Ostrowska K., Szymański Ł., Wybieralska K., Zieliński R., Aktywność przeciwrodnikowa ekstraktów szałwii i rozmarynu, „ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość”, 2009, 4(65), s. 131–141.

7. Nowak K., Jaworska M., Ogonowski J., Rozmaryn – roślina bogata w związki biologicznie czynne, „CHEMIK”, 2013, 67(2), s. 11–13.

8. Kurzeja E., Stec M., Pawłowska-Górla K. i wsp., Wpływ suszonego rozmarynu na peroksydację lipidów wybranych olejów jadalnych, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2009, 5, s. 11–14.