Rozejście mięśni brzucha związane jest ze zmniejszeniem wytrzymałości kresy białej, która łączy oba mięśnie proste. Jej osłabienie wynika zwykle z długotrwałego rozciągania, spowodowanego zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej. Najczęstszymi przyczynami są ciąża, zaawansowane wodobrzusze albo tępe urazy brzucha, bezpośrednio powodujące urazy kresy.

Rozejście mięśni brzucha – jak do tego dochodzi?

Mięśnie brzucha rozchodzą się zwykle w linii pośrodkowej ciała. W miejscu tym znajduje się silne łącznotkankowe pasmo – kresa biała. Składa się ono z połączonych i przeplecionych włókien pochewek ścięgnistych prawego i lewego mięśnia prostego brzucha.

Boczne ich krawędzie są połączone z przyczepami mięśni skośnych brzucha, których początek znajduje się na kręgosłupie i dolnych żebrach. Dzięki temu przy skrętach tułowia lub pochylaniu się mięśnie proste odciągane są od siebie. Wytrzymałość kresy białej nie pozwala jednak na to, by się rozsunęły. Jeśli obciążenia zwiększą się w związku z podwyższeniem ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej (ciąża, wodobrzusze) albo z przewlekłym wykorzystywaniem tłoczni brzusznej (np. przy chronicznych zaparciach), to włókna kresy mogą pękać i jej struktura deformuje się. Powoduje to zmniejszenie wytrzymałości i jej rozciągnięcie. W zaawansowanych przypadkach (albo w przebiegu mechanicznego urazu) kresa biała pęka. Powstaje podłużny otwór, przez który narządy jamy brzusznej mogą przenikać bezpośrednio pod powłoki, tworząc przepuklinę.

Rozejście mięśni brzucha – przyczyny

Najczęstszą przyczyną rozejścia mięśni brzucha jest ciąża. Powiększająca się macica zwiększa łączną objętość narządów jamy brzusznej i sprawia, że ciśnienie napinające powłoki rośnie. Jednocześnie zmiany hormonalne związane z rozwojem płodu powodują zwiększenie elastyczności tkanki łącznej i zmniejszenie siły niezbędnej do rozciągnięcia m.in. kresy białej. Łączne działanie tych dwóch czynników przez kilka miesięcy powoduje rozejście się mięśni prostych.

Inną przyczyną rozejścia się jest wodobrzusze – stan, w którym jama brzuszna wypełnia się płynem pochodzącym np. z guza nowotworowego lub gromadzącym się tam w przebiegu nadciśnienia wrotnego i marskości wątroby. Ponieważ ilość tego płynu może sięgać nawet kilku litrów, siły działające na ścianę jamy brzusznej znacznie się zwiększają. Pierwsza poddaje się zwykle struktura najsłabsza, czyli kresa biała.

Rozejście mięśni prostych brzucha po porodzie

Ciążowe rozejście mięśni prostych brzucha jest w pewnym zakresie odwracalne. Z jednej strony spadają stężenia hormonów działających na włókna łącznotkankowe, z drugiej – zmniejsza się objętość narządów jamy brzusznej. Stan kobiety stabilizuje się przez kilka miesięcy, a powstałe wcześniej rozejście może nawet całkowicie zniknąć. Jeśli we wczesnym okresie poporodowym powstała przepuklina kresy białej, szanse na powrót do stanu pierwotnego znacznie się zmniejszają.

Rozpoznanie rozejścia mięśni brzucha

Charakterystycznym objawem rozejścia mięśni brzucha jest – widoczna w pozycji stojącej – owalna wypukłość na powłokach brzucha tworząca się pomiędzy pępkiem a spojeniem łonowym. W tym miejscu kresa biała odkształca się najbardziej. Przy leżeniu na plecach i próbie uniesienia nóg lub tułowia, gdy napinają się mięśnie proste, palcami wyczuwa się pomiędzy nimi wyraźne zagłębienie. Jeśli rozejście jest duże, pomiędzy mięśniami pojawia się dobrze widoczne uwypuklenie powłok.

Ćwiczenia na rozejście mięśni brzucha

Podstawą treningu zmierzającego do likwidacji lub zmniejszenia rozejścia mięśni brzucha są wzmocnienie mięśni skośnych i nauczenie pacjentki, jak przenosić na nie większość obciążeń. Dlatego najczęściej ćwiczy się ruchy skrętne – bez i z obciążeniem – oraz skłony. Do programu włącza się też unoszenie i wymachy nóg w leżeniu na boku z podparciem. Wzmacnianie mięśni prostych poprzez np. brzuszki czy unoszenie nóg w leżeniu na wznak lub w zwisie na rękach jest niewskazane. Nie są też zalecane ćwiczenia wpływające na tłocznię brzuszną, np. podnoszenie ciężarów z użyciem sztangi lub na atlasie.

W codziennym życiu również należy unikać obciążania i napinania mięśni brzucha. Rehabilitant uczy zwykle pacjentki:

• że wstawać z łóżka należy z pozycji na boku, a nie na plecach,

• jak podnosić przedmioty z ziemi,

• jak brać na ręce dziecko leżące w łóżeczku lub siedzące na podłodze,

• że trzeba unikać noszenia ciężkich przedmiotów, zakupów.

Nie należy nosić gorsetów, szerokich pasów ani bandażować brzucha. Mimo przydatnej, dodatkowej stabilizacji powłok powodują one zmniejszenie udziału mięśni w stabilizacji sylwetki i w efekcie ich osłabienie.

Celowe jest też wzmocnienie mięśni grzbietu stabilizujących postawę oraz ograniczenie ewentualnej nadwagi. Z diety należy wyłączyć potrawy wzdymające i powodujące zaparcia, wzbogacać ją natomiast o błonnik i inne substancje przyśpieszające pasaż jelitowy.

Rozejście mięśni brzucha – leczenie operacyjne

Wskazaniem do leczenia operacyjnego rozejścia mięśni brzucha są:

• znaczna deformacja brzucha,

• problemy w wykonywaniu codziennych czynności oraz pojawiające się bóle,

• rozległa przepuklina kresy białej,

• przepuklina w obrębie pierścienia pępkowego (niebezpieczna ze względu na duże prawdopodobieństwo uwięźnięcia i ciężkich powikłań).

Stosowane najczęściej metody wykonania zabiegu to warstwowe, wzmacniające zszycie powłok albo (w przypadku dużego napięcia po zbliżeniu ich brzegów) wszycie odpowiednio dobranej, nierozciągliwej siatki, która spełnia rolę „łaty” i stabilizuje ścianę jamy brzusznej.