Przetacznik leśny jest obecnie mało znanym zielem. Niegdyś był w medycynie oficjalnym surowcem, stanowił m.in. ważny element leczenia szkorbutu spowodowanego niedoborem witaminy C. Roślina używana jest w łagodzeniu licznych dolegliwości ze strony układu oddechowego i pokarmowego. Wykazuje pozytywne działanie na skórę. Nasila oczyszczanie organizmu ze zbędnych produktów przemiany materii wraz z moczem i potem. Najczęściej sporządza się z niego napar.

Przetacznik leśny – co to za ziele?

Przetacznik leśny (z łac. Veronica officinalis) zwany też przetacznikiem lekarskim lub pospolitym to gatunek byliny należącej do rodzaju przetacznik (z łac. Veronica). W dawnym piśmiennictwie polskim spotyka się również takie jego określenia: przetarszon, pnibok, włośnik, przerwibon, przerwan. Roślina w największym stopniu porasta tereny Europy. Spotkać ją można w Austrii, Czechach, Belgii, Danii, Finlandii, Hiszpanii, Niemczech, Norwegii i we Francji. Dość powszechnie występuje na terenie całej Polski. Rośnie też na afrykańskich Azorach i Maderze oraz w zachodniej części Azji. Typowym dla niej środowiskiem są wrzosowiska, suche lasy, pastwiska czy zręby o piaszczystych, kwaśnych, gliniastych glebach.

Co zawiera ziele przetacznika leśnego?

Ziele przetacznika leśnego (z łac. Herba Veronicae) to znana w medycynie ludowej roślina lecznicza. W jego składzie znajdują się m.in.: kwasy organiczne, flawonoidy, garbniki, mannitol, glikozydy irydoidowe (katalpozyd, akubina, weronikozyd, katapol). Ziele można kupić w większości aptek i sklepów zielarskich. Za opakowanie 250 g zapłaci się średnio 30 zł. Można je także opracować samodzielnie. Surowiec zbiera się w czasie kwitnienia, czyli od początku czerwca do lipca. Suszenie najlepiej przeprowadzać w naturalnych suszarniach – miejscach zacienionych, o temperaturze powietrza nie przekraczającej 35℃.

Właściwości i zastosowanie przetacznika leśnego

Przetacznik leśny ma zastosowanie zewnętrzne i wewnętrzne. Wskazany jest podczas napadów uciążliwego, suchego kaszlu oraz przy chrypce. Ułatwia odkrztuszanie (rozszerza oskrzela, pobudza ruchy migawkowe nabłonka w drogach oddechowych) oraz wzmacnia i poprawia wentylację płuc. Pomocny jest w leczeniu przewlekłych zaburzeń trawienia, choroby wrzodowej żołądka i stanów obniżonego apetytu. Reguluje ponadto wypróżnienia i przemianę materii.

Przetacznik leśny wykazuje działanie detoksykacyjne, uspokajające, przeciwgorączkowe, moczopędne, rozkurczowe, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne. Wspomaga pracę wątroby – pobudza produkcję i wydzielanie żółci oraz chroni jej miąższ. Stosuje się go przy zapaleniu pęcherzyka żółciowego, w kamicy i stanach zapalnych trzustki.

Naparu z rośliny używa się do przemywania oraz w formie okładów w chorobach reumatycznych i dermatologicznych. Stanowi doskonały środek do pielęgnacji skóry wrażliwej, trądzikowej, z wypryskami, oparzeniami, odciskami czy drobnymi ranami. Łagodzi zmiany atopowe i skórne objawy alergiczne. Działa na skórę antyseptycznie, przeciwzapalnie, ściągająco, odkażająco, odżywczo i nawilżająco. Wspomaga jej gojenie i regenerację. Dodatkowo pomaga zmniejszyć cienie pod oczami i koi zmęczone oczy. Wskazany jest przy zapaleniu powiek i spojówek oraz w podrażnieniach gałki ocznej.

Jak używa się przetacznika leśnego?

Najczęściej z prozdrowotnych właściwości przetacznika leśnego korzysta się w formie naparu.

Napar z przetacznika leśnego:

Przygotowanie herbatki jest stosunkowo proste. Należy 1–2 łyżeczki suchego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, po czym odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 10–15 minut.

Wyciąg z przetacznika leśnego:

Innym sposobem użycia przetacznika lekarskiego jest zimny wyciąg. Sporządza się go w następujący sposób: 2 łyżki suchego ziela zalewa się 2 szklankami przegotowanej, wystudzonej wody, po czym odstawia na 6–8 godzin i na koniec przecedza. Przygotowane mikstury zaleca się pić 2 razy dziennie po 1 szklance lub 3–4 razy dziennie po 100 ml. Nie powinno się ich stosować dłużej niż 3 tygodnie. Po tym czasie wskazana jest przynajmniej tygodniowa przerwa w kuracji.

Przetacznik leśny na infekcje

Ziela przetacznika razem z korzeniem pierwiosnka wykorzystywane jest do opracowania odwaru wykrztuśnego. W tym celu należy zmieszać odpowiednio 50 g pierwszego i 20 g drugiego surowca. 1 łyżkę tak powstałej mieszanki zalewa się 1 szklanką zimnej wody, wstawia na ogień, ogrzewa, a po doprowadzeniu do wrzenia gotuje przez 5 minut pod przykryciem. Miksturę odstawia się następnie na kwadrans i przecedza. Zalecane dzienne spożycie wynosi 2–3 łyżki co 2–3 godziny po jedzeniu.

Przetacznik leśny na oczyszczanie nerek

Kolejną propozycją jest połączenie w równych proporcjach ziela przetacznika i nawłoci, które poleca się na oczyszczenie nerek i dróg moczowych. 1 łyżkę mieszanki zalewa się 1,5 szklanki zimnej wody, ogrzewa do wrzenia, po czym gotuje pod przykryciem przez 3 minuty. Po ściągnięciu z ognia parzy się przez 15 minut. Wskazane jest picie jej 2–3 razy dziennie po 0,5 szklanki. Mikstury tej użyć też można do płukania jamy ustnej i gardła.

Zobacz film: Jak w naturalny sposób walczyć z trądzikiem?

Bibliografia:

1. J. Krejča, J. Macků, Atlas roślin leczniczych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1989.

2. J. Mowszowicz, Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych, WSiP, Warszawa 1986.

3. A. Cavelius, Zioła w medycynie naturalnej, MAK Verlag GmbH, Bremen 2005.

4. A. Ożarowski, W. Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.

5. E. Witkowska-Banaszczak, M. Durkiewicz, W. Bylka, Rodzaj Veronica L. – działanie, zastosowanie, stan badań, [w:] „Postępy Fitoterapii”, 2017, 18(1), s. 71–77.