Prolaktyna to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, czyli gruczoł zlokalizowany w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, w środkowym dole czaszki. Kojarzona jest przede wszystkim z okresem ciąży i laktacji – odgrywa kluczowe znaczenie w procesie karmienia piersią. Jednak ma ona też znaczący wpływ na funkcję gonad i poziom hormonów płciowych nie tylko u kobiet, ale i u mężczyzn. Wobec tego nadmiar prolaktyny skutkuje zaburzeniami funkcji gonad u obu płci, może doprowadzić do niedoczynności jąder i jajników.
Przyczyny podwyższonego poziomu prolaktyny u mężczyzn
Wysoki poziom prolaktyny u mężczyzn wynika niekiedy ze stanu fizjologicznego organizmu. Mogą być nim stres, zbyt intensywny wysiłek fizyczny, wysokobiałkowa dieta. Podwyższona prolaktyna u mężczyzn może być wywołana prolaktynomą, czyli gruczolakiem przysadki mózgowej. Jest to łagodny nowotwór o średnicy mniejszej niż 1 cm (mikrogruczolak) lub większej niż 1 cm (makrogruczolak). Nadmiar prolaktyny może również wynikać z innych zaburzeń, jak:
- niedoczynność tarczycy,
- urazy klatki piersiowej,
Wiele leków powoduje wzrost poziomu prolaktyny. Zalicza się tu leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym, depresji, chorobie wrzodowej, alergii, czy też powszechnie stosowane leki przeciwbólowe. Dlatego po otrzymaniu wyniku poziomu prolaktyny ponad normę, należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych farmaceutykach. Ułatwi to proces diagnostyczny.
Objawy nadmiaru prolaktyny u mężczyzn
U mężczyzn główne objawy nadmiaru prolaktyny to:
- spadek popędu płciowego,
- niepłodność,
- ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych),
- zanik owłosienia płciowego,
- spadek masy mięśniowej,
- odwapnienie kości.
Jeśli przyczyną wysokiego poziomu prolaktyny jest makrogruczolak, może on uciskać sąsiadujące struktury, powodując ubytki w polu widzenia. Ponadto zaczynają się pojawiać objawy niedoborów innych hormonów przysadkowych, zaburzające pracę gruczołów dokrewnych, jak tarczyca czy nadnercza.
Diagnostyka nadmiaru prolaktyny u mężczyzn
Aby rozpoznać wysoki poziom prolaktyny, wystarczy wykonać badanie jej poziomu w surowicy krwi. Ponadto wykonuje się poziom hormonu tyreotropowego przysadki mózgowej (TSH). Wysoki poziom prolaktyny w surowicy obliguje do wykonania badania obrazowego w postaci rezonansu magnetycznego przysadki mózgowej z zastosowaniem kontrastu dla potwierdzenia obecności guza i oceny jego wielkości.
Podwyższony poziom prolaktyny u mężczyzn – leczenie
Jeśli przyczyną nadmiaru prolaktyny jest guz, koniecznie dąży się do zmniejszenia jego wielkości i unormowania poziomu prolaktyny. Tym samym funkcje gonad samoistnie wracają do normy. W tym celu korzysta się z leków dopaminergicznych, czyli oddziałujących pobudzająco na receptory dopaminowe. Terapia powinna być dostosowywana indywidualnie.
W rzadkich przypadkach konieczne jest operacyjne usunięcie guza. Zabieg wykonuje się z dostępu przez nos i zatokę klinową w wyspecjalizowanych ośrodkach neurochirurgicznych. Odpowiednie leczenie warunkuje prawidłowy poziom prolaktyny w surowicy i tym samym ustąpienie objawów. Z biegiem czasu u części chorych gruczolak ulega zmniejszeniu.