Poziomki to rozłożyste byliny z rodziny różowatych. Rosną dziko i w uprawach. Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem jest krzyżówka poziomki chilijskiej i wirginijskiej – truskawka (zwana też poziomką ananasową lub wielkoowocową). Poziomka pospolita porasta lasy na terenie Europy, Azji i Ameryki Północnej. Odmiany uprawne uzyskiwane są zwykle przez amatorów w przydomowych ogródkach. By w pełni skorzystać z właściwości poziomki pospolitej, najlepiej jednak sięgnąć po owoce leśne – zasobniejsze w korzystne dla zdrowia związki, a także bardziej aromatyczne i wyraziste w smaku.
Substancje odżywcze w owocach poziomki pospolitej
Drobne (o średnicy 1–2 cm) owoce poziomki pospolitej są nie tylko bardzo smaczne, ale też zasobne w szereg cennych dla zdrowia substancji. Oprócz niewielkich ilości białka i nienasyconych kwasów tłuszczowych zawierają:
- dwucukier sacharozę,
- błonnik,
- bardzo dużo witaminy C (100 g owoców pokrywa około 70–80% dziennego zapotrzebowania na ten związek),
- nieco witamin z grupy B, a także witaminę A, E i K,
- minerały (głównie żelazo, potas, magnez, fosfor, miedź),
- kwasy organiczne (m.in. salicylowy, jabłkowy, cytrynowy),
- karotenoidy,
- flawonoidy (kwercetynę, rutynę)
- garbniki (m.in. katechiny, ellagotaniny)
- antocyjany.
Owoce poziomki pospolitej są niskokaloryczne. Ważąca 100 g porcja dostarcza około 30–40 kcal. Niski jest także indeks glikemiczny poziomek – wynosi 36 IG. Są one zatem odpowiednim elementem w diecie diabetyków i osób odchudzających się. Ostrożność w spożywaniu poziomek powinni za to zachować alergicy, ponieważ owoce te – podobnie jak truskawki – mogą silnie uczulać.
Dlaczego warto jeść owoce? Dowiesz się tego z filmu:
Prozdrowotne właściwości owoców poziomki pospolitej
Poziomki to naturalne źródło witamin, minerałów i fitozwiązków. Warto wzbogacać o nie codzienną dietę, ponieważ regularne jedzenie owoców o tak bogatym składzie wpływa korzystnie na funkcje fizjologiczne organizmu i zapobiega wielu chorobom.
Obecne w poziomkach związki wzmacniają ogólną odporność. Wykazują działanie antyseptyczne – dzięki temu wspomagają naturalne siły obronne organizmu w walce z różnego typu infekcjami (skórnymi, dróg oddechowych, pokarmowymi itd.) o pochodzeniu bakteryjnym, wirusowym lub grzybiczym. Przeciwdziałają zmianom zapalnym, m.in. chorobom przyzębia. Mogą także łagodzić dolegliwości bólowe, np. w dnie moczanowej.
Owoce poziomki pospolitej dostarczają szeregu substancji o właściwościach antyoksydacyjnych. Ograniczają ilość kancerogennych mutacji i hamują procesy starzenia się komórek. Tym samym częste jedzenie poziomek może zmniejszyć ryzyko chorób neurodegeneracyjnych i nowotworowych, a także wspomaga układ krążenia i spowalnia rozwój zmian miażdżycowych. Antyoksydanty wpływają też korzystnie na wygląd skóry, włosów i paznokci.
Wzbogacanie diety owocami poziomki pospolitej oddziałuje pozytywnie na układ sercowo-naczyniowy i krwiotwórczy. Zawierają one związki, które wspomagają pracę serca, obniżają ciśnienie tętnicze, wzmacniają naczynia krwionośne, normalizują poziom cholesterolu i trójglicerydów, uczestniczą w syntezie hemoglobiny. Dzięki temu służą profilaktyce miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zawałów, udarów, a także anemii.
Poziomkę pospolitą warto spożywać także po to, by wspomóc pracę układu trawiennego. Obecne w drobnych owocach substancje przyspieszają metabolizm, stymulują perystaltykę jelit, zapobiegają takim dolegliwościom pokarmowym, jak wzdęcia, zaparcia czy biegunki. Ponadto poziomki wykazują właściwości moczopędne i delikatnie przeczyszczające, dzięki czemu ułatwiają usuwanie z organizmu zbędnych produktów przemiany materii.
Lecznicze właściwości liści poziomki pospolitej
Oprócz owoców poziomki pospolitej wartościowe dla ludzkiego organizmu są także młode liście z dziko rosnących odmian. Wykorzystuje się je jako surowiec zielarski. Podobnie jak owoce zawierają one witaminę C, sole mineralne, kwasy organiczne, znaczne ilości garbników, flawonoidów, a także proantocyjanidyny, glikozydy, niewielkie ilości olejków eterycznych. Napar z liści poziomki pospolitej ma właściwości bakteriobójcze, ściągające i moczopędne. Z tego względu może być pomocny przy schorzeniach układu moczowego. Wykazuje także działanie przeciwbiegunkowe. Dzięki swoim antyseptycznym właściwościom zapobiega powstawaniu nieprzyjemnego zapachu w ustach.
Zastosowanie wyciągów z poziomki pospolitej w kosmetyce
Właściwości poziomki pospolitej wykorzystywane są w przemyśle kosmetycznym. Ekstrakty z rośliny działają antyseptycznie, antyoksydacyjnie i wybielająco, w związku z czym można je znaleźć w składzie toników do cery tłustej lub trądzikowej, kremów przeciwzmarszczkowych, maseczek i peelingów wyrównujących koloryt skóry. Kosmetyków takich nie zaleca się osobom o cerze wrażliwej czy naczynkowej, ponieważ mógłby podrażnić ją obecny w poziomce pospolitej kwas salicylowy.
Bibliografia:
- C. Trąba, Rośliny dziko występujące i ich zastosowanie, Rzeszów 2012.
- J. Macků, J. Krejča, Atlas roślin leczniczych, tł. A. Rymkiewicz, Warszawa 1989.