Zdarza się, że płat potyliczny ulega uszkodzeniu. Może to dawać różne objawy związane ze zmysłem wzroku, a także ból. Inną przyczyną bólu tej okolicy są nerwobóle ze strony nerwów czaszkowych. Niekiedy występuje ból rzutowany.

Płat potyliczny – anatomia

Płat potyliczny to parzysta struktura mózgowia, znajdująca się w każdej półkuli mózgu. Składa się z zakrętu potylicznego górnego, zakrętu potylicznego środkowego, klinka i zakrętu językowatego. Zakręty oddzielają od siebie bruzdy: bruzda potyliczna górna, bruzda potyliczna dolna, bruzda ciemieniowo-potyliczna i bruzda ostrogowa.

Na obszarze płata potylicznego znajdują się ośrodki odpowiadające za odbieranie bodźców wzrokowych: pierwszorzędowa kora wzrokowa w bruździe ostrogowej, drugorzędowa kora wzrokowa w zakręcie językowatym, trzeciorzędowa kora wzrokowa w zakręcie językowatym oraz kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-potyliczna. Płat potyliczny odpowiada za procesy związane z widzeniem (do niego docierają impulsy z siatkówki oka), za dogłębną analizę tego, co widzimy: jakie kolory i kształty ma obraz, który mamy przed oczami, czy jest on ruchomy, gdzie się znajduje.

Jak działa nasza pamięć? Zobaczcie na filmie:

Płat potyliczny – uszkodzenie

Uszkodzony płat potyliczny prowadzi do zaburzeń widzenia. Uszkodzenie powstaje podczas urazów, w wyniku powstałych krwiaków, wylewów, zmian nowotworowych. Problemy ze zmysłem wzroku obejmują halucynacje, trudności w rozpoznawaniu widzianych przedmiotów, określaniu ich kształtu i koloru, niemożność czytania lub pisania, trudności w zlokalizowaniu widzianych obiektów. Dodatkowo objawy zgłaszane przez osobę z uszkodzonym płatem potylicznym mogą obejmować mroczki w polu widzenia, w jego centrum, przeciwstawne do uszkodzenia. Z takimi objawami trzeba jak najszybciej udać się do lekarza.

Ból w okolicy płata potylicznego

Mózg, chociaż jest strukturą skupiającą najwięcej nerwów w jednym miejscu, nie boli. Wynika to z braku receptorów bólu. Z tego względu ból samego w sobie płata potylicznego nie istnieje, możemy jedynie odbierać wrażenie, że boli nas ta okolica.

Jednym z dwóch typów bólu głowy, w tym okolicy płata potylicznego, są bóle samoistne, do których zalicza się m.in. migrenę. Drugim typem są bóle objawowe, wywołane zmianami w obrębie mózgu, czaszki, kręgosłupa. Takie dolegliwości powstają na skutek uciskania struktur mózgu i spowodowane są krwiakiem, guzem lub nerwobólami nerwów rdzeniowych lub czaszkowych. Wymienić należy także ból rzutowany, promieniujący od zatok, czy też od zajętego przez proces zapalny ucha, który ujawnia się dopiero w okolicy płata potylicznego. Z powodu częstego doświadczania stresu powstają napięcia mięśni twarzy (mimicznych i żwaczy) oraz szyi czy karku, które po pewnym czasie zaczynają dawać objawy bólowe. Mogą się one przenosić na tył głowy – okolicę potyliczną.

Każdy niepokojący ból głowy w okolicy płata potylicznego, szczególnie ten występujący u dzieci i młodzieży, towarzyszący innym objawom neurologicznym lub ogólnym, takim jak zaburzenia widzenia, napady padaczkowe, nagły spadek masy ciała, gwałtowne wymioty, nudności, zawroty głowy, należy poddać dokładnej obserwacji lekarza specjalisty. Bóle występujące od kilku do kilkunastu miesięcy w okolicy płata potylicznego, które nie poddają się leczeniu przeciwbólowemu, budzą podejrzenie bólów objawowych i sugerują wszczęcie szybkiej diagnostyki. Badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, uwidaczniają ewentualne zmiany rozrostowe bądź krwiak zlokalizowany w tylnym dole czaszki.

Szyjnopochodny ból płata potylicznego może występować w tylnym dole czaszki. Jest to właściwie zespół bólowy. Charakteryzuje się dolegliwościami ciągnącymi się od odcinka szyjnego kręgosłupa. Jest tępy, głęboki, promieniuje do okolicy płata ciemieniowego, do karku i pleców. Często związany jest ze zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie kręgosłupa szyjnego, w którym to patologiczne zmiany uciskają nerwy, powodując nerwobóle. Dolegliwości występują m.in. po urazach, wypadkach samochodowych, mogą wynikać z wad wrodzonych, przeciążeń kręgosłupa w związku z dźwiganiem ciężkich przedmiotów. Przy podejrzeniu zmian lekarz zleci badania obrazowe kręgosłupa szyjnego – zdjęcie rentgenowskie (RTG) oraz czynnościowy rezonans magnetyczny, który uwidacznia zmiany.

Bibliografia:

1) Kozubski W., Liberski P.: Neurologia Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

2) Stępień A.: Bóle głowy diagnostyka i leczenie. Wydawnictwo Czelej Sp.z o.o, Lublin 2004.