Papryka chili pochodzi z Ameryki Środkowej. Do Europy trafiła dzięki wyprawom Krzysztofa Kolumba i podbojom konkwistadorów. Istnieje wiele odmian ostrej papryki, zwykle nazywanej po prostu „chili”. Do najpopularniejszych zalicza się pepperoni, często stosowaną jako dodatek do pizzy. Inna to jalapeño, którą najczęściej spożywa się świeżą lub konserwową. Z cayenne wytwarza się przyprawę znaną jako pieprz kajeński. Jedną z najostrzejszych, trudno dostępnych w Polsce, papryczek jest habanero. Inne odmiany to np.: piri-piri, aji, naga jolokia, malagueta czy tabasco.
Papryka chili – wartości odżywcze
Ze względu na bardzo ostry smak paprykę chili zazwyczaj spożywa się w niewielkich ilościach. Nawet jedna, ważąca kilkanaście gramów, papryczka jest w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę C. Papryka chili dostarcza także sporo witamin z grupy B (w szczególności witaminę B6), witaminę E i prowitaminę A (tej ostatniej najwięcej jest w chili suszonym). Jest także źródłem potasu, manganu, miedzi, magnezu, żelaza, fosforu, cynku oraz błonnika pokarmowego. Najcenniejszym składnikiem chili jest kapsaicyna – związek chemiczny, któremu papryka zawdzięcza ostry smak oraz wyjątkowe właściwości prozdrowotne.
Papryka chili na raka
Zawarta w papryczkach chili kapsaicyna wykazuje silne właściwości antynowotworowe. Pobudza komórki rakowe do apoptozy (samozniszczenia), atakując ich mitochondria (odpowiedzialne za wytwarzanie energii). Tym samym walczy z nowotworem, jednocześnie nie uszkadzając zdrowych tkanek.
Papryka chili a układ krwionośny
Regularne spożywanie ostrych papryczek oddziałuje korzystnie na układ krążenia, ograniczając ryzyko wielu chorób – zawału serca, udaru mózgu, zakrzepicy. Kapsaicyna obniża poziom „złego” cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Pomaga także rozpuszczać fibrynę, odpowiedzialną za powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Rozrzedza krew i pobudza krążenie.
Wpływ chili na układ pokarmowy
Przez wiele lat pokutował mit, że ze względu na ostrość papryka chili jest szkodliwa dla żołądka i może powodować wrzody. Wprost przeciwnie – kapsaicyna wykazuje działanie przeciwbakteryjne, m.in. niszcząc szczepy bakterii Helicobacter pylori (odpowiedzialnej za chorobę wrzodową żołądka). Ponadto stymuluje wydzielanie soków żołądkowych, co ułatwia proces trawienia.
Papryka chili na odchudzanie
Pobudzając proces trawienia, kapsaicyna przyspiesza metabolizm. Ta stymulacja przemiany materii, połączona z odpowiednią dietą i aktywnością fizyczną, może okazać się sprzymierzeńcem w walce z nadwagą. Pomocny będzie także zawarty w chili błonnik pokarmowy, który reguluje pracę jelit.
Właściwości rozgrzewające papryki chili
Stymulując spalanie tłuszczu i szybką przemianę materii, kapsaicyna zwiększa wytwarzanie ciepła. Właściwości rozgrzewające chili warto wykorzystać zarówno w zimowe chłody, jak i w letnie upały, kiedy dzięki spożyciu ostrej papryczki ciało oddaje nadmiar ciepła w postaci potu.
Papryka chili na odporność i przeziębienia
Jako bogate źródło witaminy C papryka chili wzmacnia układ odpornościowy organizmu (kwas askorbinowy jest niezbędny do tworzenia białych krwinek) i wspomaga procesy antyoksydacyjne (witamina C jest silnym przeciwutleniaczem, m.in. chroni przed nowotworami, opóźnia procesy starzenia się). Z kolei kapsaicyna zwiększa wydzielanie śluzu – oczyszcza zatoki, oskrzela i górne drogi oddechowe. Dzięki właściwościom rozgrzewającym chili można stosować podczas przeziębienia jako środek napotny.
Przeciwbólowe właściwości papryki chili
Kapsaicyna, blokując neuroprzekaźniki (neuropeptydy), znieczula bólowe receptory nerwowe. Dlatego spożywanie chili może przynieść ulgę w migrenach, bólach zatok czy brzucha. Kapsaicyna wykorzystywana jest jako składnik maści i plastrów stosowanych w leczeniu przewlekłego bólu mięśniowo-stawowego, nerwobólów związanych z półpaścem, reumatoidalnego zapalenia stawu, bólu występującego przy wysypkach czy łuszczycach.
Papryka chili na dobry nastrój
Zjedzenie pikantnej potrawy z dodatkiem chili zwykle poprawia samopoczucie. To dlatego, że kapsaicyna powoduje wydzielanie endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia. Co więcej, papryczki chili uważane są za afrodyzjak – wpływają korzystnie na potencję i poziom libido.
Papryka chili – zastosowanie w kuchni
Papryka chili ma szerokie zastosowanie w sztuce kulinarnej jako doskonała przyprawa do przekąsek, sałatek i dań głównych. Zarówno świeża, jak i suszona dodaje potrawom ostrości, podkreślając ich smak. Chili z powodzeniem można stosować nawet do deserów – świetnie komponuje się zwłaszcza z czekoladą i owocami.
Na bazie ostrych papryczek powstają popularne sosy, salsy i pasty, takie jak tabasco, sambal oelek, harrisa. Chili wchodzi także w skład wielu mieszanek przyprawowych, np. curry czy pieprzu ziołowego.
Ostre papryczki warto spożywać z tłuszczami, ponieważ to w nich rozpuszcza się kapsaicyna. Jej doskonale przyswajalną formą jest np. olej lniany z papryką chili, który łatwo przygotować samodzielnie. Dodawany w małych ilościach do potraw, podnosi ich walory smakowe i pozwala w pełni korzystać z dobroczynnych właściwości kapsaicyny.