Nefrektomia jest zabiegiem złożonym ze względu na lokalizację i rolę nerek. Wskazania powinny być szczegółowo rozpatrzone, a korzyść musi przewyższać ewentualne ryzyko. Poza wczesnymi, klasycznymi powikłaniami pooperacyjnymi (takimi jak infekcje czy przepukliny w ranie zabiegowej) należy brać pod uwagę niewydolność pozostawionej nerki.

Lokalizacja nerek i ich budowa

Nerki zlokalizowane są w tylnej części jamy brzusznej, na wysokości ostatnich kręgów piersiowych i pierwszego oraz drugiego – a w przypadku nerki prawej również i trzeciego – kręgu lędźwiowego (od Th11–Th12 do L2–L3). Obniżenie nerki po stronie prawej wynika z faktu, że obecna tam wątroba zajmuje dużo miejsca i „spycha” ją z podżebrza ku dołowi.

Jak wygląda operacja usunięcia nerki? Dowiesz się tego z filmu 

Nerki położone są przykręgosłupowo, ku środkowi skierowane są tzw. wnęki nerek – zagłębienia, do których dochodzą duże tętnice nerkowe i nerwy oraz z których wychodzą żyły nerkowe, moczowody, a także naczynia chłonne. Wszystkie te struktury razem tworzą tzw. korzeń nerki. Cały narząd jest otoczony torebką tłuszczową i torebką włóknistą.

W przypadku nefrektomii wykonywanej ze wskazań onkologicznych (tzn. w przypadku nowotworu złośliwego nerki) ważna jest znajomość lokalizacji węzłów chłonnych, zbierających chłonkę z tego narządu. Nazywane są one węzłami regionalnymi, położone są głównie w przestrzeni zaotrzewnowej. Przy rozsiewie nowotworu węzły te wychwytują komórki nowotworowe, które mogą się tam zagnieżdżać i rozwijać, tworząc przerzuty. Dlatego węzły chłonne usuwa się wraz z nerką.

Kwalifikacja do nefrektomii i przebieg zabiegu

Wskazaniem do nefrektomii są stany chorobowe, w których nerka ostatecznie traci zdolność do normalnego funkcjonowania albo gdy jej dalsza obecność w organizmie mogłaby spowodować utratę zdrowia lub życia.

Przy kwalifikacji do nefrektomii pojawia się automatycznie pytanie, czy nie spowoduje ona ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek. Ryzyko to jest powiązane ze stanem drugiej nerki. W warunkach fizjologicznych nerki zawierają tyle nefronów (elementów czynnie realizujących czynność wydalniczą), że do oczyszczenia organizmu z produktów przemiany materii, regulacji równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej wystarcza miąższ 2/3 jednej nerki. Człowiek rodzi się więc z olbrzymią rezerwą funkcjonalną i po usunięciu jednej nerki pozostaje mu jeszcze 50% rezerwy na wypadek uszkodzenia lub choroby nerek.

Sytuacja wygląda inaczej, gdy chory cierpiał już wcześniej na choroby nerek albo ma wady wrodzone ich budowy. Opisywane są przypadki, gdy jedna nerka się nie rozwija (aplazja nerki) albo gdy jest zdecydowanie mniejsza i pracuje mniej wydajnie (hypoplasia). Nerka może mieć wrodzone zmiany budowy (np. mnogie torbiele), bywa też częściowo zniszczona przez toczące się w niej wcześniej procesy chorobowe – zapalenia nerek, wodo- lub roponercze. Zdarza się, że była wcześniej operowana i poddana częściowemu wycięciu. Choremu może grozić w takich wypadkach niewydolność nerek i konieczność wykonywania dializ z docelowym poszukiwaniem nerki do transplantacji.

Co zrobić, aby nie mieć problemów z nerkami ? Odpowiedź znajdziesz w filmie

Są jednak wskazania bezwzględne do nefrektomii, przy których nie bierze się pod uwagę możliwości drugiej nerki do podjęcia czynności. Należą do nich przede wszystkim nowotwory złośliwe, grożące przerzutami i naciekaniem okolicznych narządów. Innym przykładem jest znaczne roponercze, powodujące stopniowy zanik lub zniszczenie czynnościowego miąższu nerki. Istnieje wówczas duże ryzyko szerzenia się infekcji w całym organizmie, posocznicy (sepsy) albo pęknięcia nerki i powstania rozległego zapalenia trzewnej i przestrzeni zaotrzewnowej. Powikłania te mogą w sposób nagły doprowadzić do ciężkiego zachorowania i spowodować bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego.

Jeśli warunki anatomiczne na to pozwalają, wykonuje się operację oszczędzającą – częściową nefrektomię, obejmującą jeden segment lub kilka segmentów, z pozostawieniem części zdrowej. Możliwe to jest na przykład przy niewielkich guzach, które zlokalizowane są w obrębie górnego lub dolnego bieguna nerki.

Operację zazwyczaj wykonuje się, otwierając jamę brzuszną (czyli wykonując laparotomię). W niektórych sytuacjach możliwe jest wykonanie nefrektomii laparoskopowo – za pomocą wprowadzanych przez niewielkie nacięcia urządzeń endoskopowych z własną optyką. Pozwala to na skrócenie okresu rekonwalescencji i zmniejsza ryzyko powikłań. Niestety laparoskopowa nefrektomia ma również swoje ograniczenia i dość rzadko można użyć tej metody.

Wskazania do wykonania nefrektomii

Wskazaniami do wykonania nefrektomii są:

• złośliwy nowotwór nerki,

• niektóre urazy mechaniczne nerki, niepozwalające na jej rekonstrukcję,

• przewlekłe niedokrwienie lub zawał nerki (np. wynikający z miażdżycy lub zatoru tętnicy nerkowej),

• zaawansowane wodonercze lub roponercze,

• niektóre przypadki marskości nerki,

• gruźlica.

Nefrektomię wykonuje się również w przypadku pobierania od dawcy materiału do przeszczepu. Technika operacyjna jest wówczas modyfikowana tak, aby nie doprowadzić do niedokrwienia pobieranego narządu i by pobrane wraz z nerką fragmenty naczyń krwionośnych i moczowodu pozwalały na zespolenie ich z odpowiednimi strukturami biorcy.

Dieta po nefrektomii

We wczesnym okresie pooperacyjnym zalecana jest początkowo dieta płynna, następnie papkowata i lekkostrawna, bez elementów wzdymających. Gdy rany wygoją się, chory może odżywiać się w sposób normalny, bez żadnych ograniczeń, pod warunkiem, że pozostawiona po nefrektomii nerka działa w sposób prawidłowy. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek objawy niedomogi nerkowej lub niewydolności nerek, o wdrożeniu właściwej diety decyduje lekarz, bazując na szczegółowych wynikach badania chorego, i po określeniu przyczyny takiego stanu.

Jak dbać o nerki? Dowiesz się tego z filmu