Kwas walproinowy jest organicznym związkiem chemicznym z grupy kwasów karboksylowych o właściwościach przeciwdrgawkowych, stąd wykorzystuje się go w leczeniu padaczki. Jest też stosowany w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. Mimo potwierdzonej skuteczności może wywołać szereg działań niepożądanych, o których należy wiedzieć przed rozpoczęciem terapii.

Kwas walproinowy – występowanie i wskazania

Kwas walproinowy jest związkiem chemicznym, który, jak wskazują najnowsze badania, występuje nie tylko w środkach leczniczych, ale także w pożywieniu, m.in. czekoladzie, herbacie i jagodach. W farmakologii zawiera go szereg leków określanych jako walproiniany. W medycynie już od lat 60. XX w. stosowanych jest kilka pochodnych tej substancji, które nie różnią się skutecznością, ale zmniejszają ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. Działanie substancji jest złożone i nadal nie do końca poznane.

Kwas wskazany jest w:

• leczeniu różnych rodzajów padaczki, również tych niereagujących odpowiednio na inne leki,
  
• leczeniu epizodów maniakalnych w chorobie afektywnej dwubiegunowej,
  
• profilaktyce zaburzeń afektywnych dwubiegunowych,
  
• zapobieganiu napadom migreny (wskazanie niezarejestrowane w Polsce).
  

Leczenie z zastosowaniem kwasu walproinowego zawsze musi odbywać się pod kontrolą lekarza i po zapoznaniu się z listą możliwych działań niepożądanych. Podczas kuracji należy zupełnie wykluczyć spożycie alkoholu.

Kwas walproinowy – norma

Normy kwasu walproinowego stosowane w leczeniu zawsze należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę wiek, masę ciała i stan kliniczny osoby poddanej terapii. Dodatkowo należy kontrolować stężenie leku we krwi. W przypadku padaczki rozpoczyna się zazwyczaj od podania 5 do 15 mg/kg mc./d, po czym zwiększa się dawkę do optymalnej wielkości 10–15 mg/kg mc./d. W profilaktyce zaburzeń afektywnych dwubiegunowych porcje leku również zwiększa się stopniowo, rozpoczynając od 600-900 mg/d. W leczeniu epizodów maniakalnych dawka początkowa to 750 mg/d. Każdorazowo podczas leczenia należy na bieżąco monitorować stężenie leku we krwi.

Nie ma wyraźnie określonej śmiertelnej dawki kwasu walproinowego, ale przyjmuje się, że objawy zatrucia mogą wystąpić po przekroczeniu stężenia 150 mg/L w osoczu krwi. Ostre zatrucie tą substancją wiąże się z nadmierną sennością (sedacją) oraz zaburzeniami procesów poznawczych.

Kwas walproinowy – skutki uboczne

Związek chemiczny określany jako kwas walproinowy może powodować wiele skutków ubocznych. W najgroźniejszym, ale bardzo rzadkim przypadku prowadzi do ciężkiego uszkodzenia wątroby i zgonu. Znacznie częściej występują nudności, wymioty, bóle brzucha i zaparcia na przemian z biegunkami. U niektórych osób występuje spadek lub wzrost łaknienia. Charakterystyczne jest uczucie zmęczenia, obniżenie nastroju, nadmierna senność, niezborność ruchów, zawroty i bóle głowy, zaburzenia równowagi i widzenia. Mogą wystąpić drżenia mięśniowe, wszelkiego rodzaju parestezje, osłabienie mięśni, stan splątania, a nawet drgawki. Ponadto w przypadku części kobiet przyjmujących lek, dochodzi do okresowego wypadania włosów, a także zaburzeń związanych z miesiączką. W przypadku mężczyzn objawem niepożądanym jest niepłodność, a u dzieci – moczenie się w nocy. Wyniki badań mogą wykazać nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy, niedokrwistość oraz wydłużenie czasu krzepnięcia krwi. Dzieci ponadto są bardzo podatne na wystąpienie zapalenia trzustki. Bardzo rzadko się zdarza, ale możliwe jest również osłabienie słuchu. Jednym z groźniejszych powikłań po stosowaniu leków są zaburzenia pracy wątroby, łącznie z ciężką postacią niewydolności tego narządu, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. W bardzo rzadkich przypadkach zdiagnozowano również niewydolność nerek.

W przypadku ciężkiego przedawkowania leków może dojść do śpiączki, zaburzeń oddychania i zwężenia źrenic. Leczenie niepożądanych objawów wymaga hospitalizacji, połączonej z wdrożeniem procedury płukania żołądka oraz monitorowaniem czynności układu oddechowego oraz sercowo-naczyniowego. W zaawansowanych przypadkach wykonuje się hemodializę (dializa pozaustrojowa, konieczna w przypadku zatruć oraz przewlekłej i zaawansowanej niewydolności nerek).

Przeciwwskazaniem do stosowania kwasu walproinowego jest reakcja alergiczna na jakikolwiek składnik leku, a także zapalenie wątroby o charakterze ostrym i przewlekłym. W wyniku przedawkowania może dojść do zwiększenia częstotliwości napadów padaczkowych. Na ryzyko wystąpienia zaburzeń czynności wątroby narażone są szczególnie niemowlęta i dzieci do 3 roku życia ze zdiagnozowaną ciężką padaczką. Niewydolność narządu występuje najczęściej po 6 miesiącach od rozpoczęcia kuracji, stąd też należy na bieżąco monitorować jego funkcjonowanie.