Krwotok podpajęczynówkowy to jedna z postaci krwotocznego udaru mózgu. Wskutek pęknięcia tętniaka lub zdeformowanej tętnicy (zwykle w obszarze podstawy mózgu) dochodzi do wynaczynienia krwi do przestrzeni pomiędzy oponami miękką a pajęczą. Wzrastające ciśnienie wewnątrzczaszkowe i ucisk na tkankę mózgową są przyczyną pojawiania się objawów neurologicznych i często powodują miejscową martwicę, wiążącą się z trwałymi ubytkami neurologicznymi, takimi jak porażenia, niedowłady lub dysfunkcje o typie np. afazji.

Objawy krwotoku podpajęczynówkowego

Najbardziej charakterystycznym objawem krwotoku podpajęczynówkowego jest nagły, niezwykle silny ból głowy o natężeniu nieznanym wcześniej choremu. Zwykle promieniuje on ku tyłowi czaszki. Pojawienie się tego symptomu jest bezpośrednim wskazaniem do pilnej hospitalizacji i wykonania badań w kierunku krwawienia śródczaszkowego, nawet jeśli nie obserwuje się innych objawów (co dotyczy około 20–30% chorych). Bólowi głowy towarzyszą często:

• nudności i wymioty,

• światłowstręt,

• zaburzenia oddychania,

• podwyższenie ciśnienia tętniczego przy jednoczesnym zwolnieniu tętna.

W cięższych postaciach dołączają się do tego objawy neurologiczne, takie jak nierówność źrenic, niedowłady lub porażenia (zwykle jednokończynowe), zaburzenia mowy lub ruchomości gałek ocznych. Chory może być splątany, mieć zaburzoną orientację co do czasu, miejsca, własnej osoby, może również dojść do całkowitej utraty świadomości albo napadu drgawek o typie padaczkowym. W ciągu pierwszych godzin choroby pojawiają się najczęściej objawy oponowe (np. sztywność karku).

Zobacz nasz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy

Krwawienia podpajęczynówkowe są chorobą ludzi młodych z tętniakami naczyń mózgowych oraz osób z zaawansowaną miażdżycą. Prawdopodobieństwo krwotoku i ciężkość przebiegu zwiększają zaburzenia krzepnięcia krwi oraz nadciśnienie tętnicze.

Krwawienie podpajęczynówkowe jest we wczesnej fazie przyczyną śmierci 10–15% chorych. Wynika to ze spowodowanego nadciśnieniem wewnątrzczaszkowym zaburzenia pracy ośrodków oddechowego i regulującego pracę serca. Bezpośrednią przyczyną zgonu jest nagłe zatrzymanie krążenia.

Krwotok podpajęczynówkowy – leczenie

Chory z podejrzeniem krwawienia podpajęczynówkowego wymaga jak najszybszego specjalistycznego transportu do szpitala ze względu na możliwość gwałtownego pogorszenia się stanu ogólnego i wystąpienia powikłań. Diagnostyka obejmuje głównie badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (NMR), najczęściej w połączeniu z kontrastowym badaniem naczyń krwionośnych mózgu (angiografia). Pozwala to na zlokalizowanie miejsca krwawienia oraz stwierdzenie obecności ewentualnych innych tętniaków, które w przyszłości mogą być przyczyną kolejnych epizodów choroby. Rozpoznanie potwierdza się dodatkowo, wykonując punkcję lędźwiową. W uzyskanym z niej płynie mózgowo-rdzeniowym stwierdza się obecność krwi.

Leczenie polega na otwarciu czaszki i zamknięciu krwawiącego naczynia lub tętniaka specjalnymi sprężynującymi klipsami. W miarę możliwości zabezpiecza się w identyczny sposób inne znalezione tętniaki, co poprawia rokowania chorego na przyszłość.

Dzięki postępowi radiologii i metod cewnikowania naczyń tętniczych w ostatnich latach wykonuje się coraz częściej zabieg polegający na założeniu do dużego naczynia (najczęściej szyjnego) cewnika. Pod kontrolą obrazu rentgenowskiego (RTG) chirurg wprowadza go aż do miejsca krwawienia i umieszcza tam specjalny sprężynujący element, zamykający naczynie i zatrzymujący wypływ krwi. Jest to sposób bezpieczniejszy i mniej obciążający znajdującego się w i tak ciężkim stanie chorego, gdyż unika się długotrwałego znieczulenia ogólnego i otwierania czaszki.

Krwawienie podpajęczynówkowe – powikłania

Krwotok podpajęczynówkowy to poważne schorzenie, które charakteryzuje się występowaniem wielu ciężkich powikłań. Mimo wczesnego rozpoznania i specjalistycznego leczenia śmiercią kończy się niemal 50% wszystkich przypadków. W przebiegu ostrej fazy choroby może dojść do obrzęku mózgu, który wydłuża czas leczenia i pogarsza rokowanie, podobnie jak pojawienie się wtórnych napadów padaczkowych.

Chorzy, którzy przeżyli krwawienie podpajęczynówkowe, często zmagają się z trwałymi niedowładami, porażeniami dotyczących kończyn lub z zaburzeniami mowy, widzenia, problemami z koncentracją, zapamiętywaniem itp.

Krwawienie podpajęczynówkowe – rehabilitacja

Rehabilitacja po krwawieniu podpajęczynówkowym jest typowa dla postępowania po udarze mózgu. Podstawową zasadą jest możliwie szybkie uruchamianie pacjenta, początkowo w formie rehabilitacji ruchowej biernej, a następnie czynnej. Zestaw ćwiczeń usprawniających i ewentualnych zabiegów fizykoterapeutycznych dobierany jest indywidualnie w zależności od stanu chorego. Cały proces rozplanowywany jest na długi czas, a widoczna poprawa (częściowe zwiększenie siły mięśniowej, zwiększenie sprawności) może pojawić się dopiero po kilku – kilkunastu miesiącach regularnej pracy.

Jak działa mózg? Dowiesz się tego z naszego filmu