U człowieka jod jest pierwiastkiem znajdującym się przede wszystkim w tarczycy. Jest konieczny do procesu syntezy hormonów tego gruczołu. Jod warunkuje wobec tego prawidłowe funkcje tarczycy, przez co pośrednio wpływa na odpowiedni rozwój, pracę mózgu, układu kostnego, nerwowego, a nawet pokarmowego czy sercowo-naczyniowego. Właściwa praca tarczycy przekłada się na odpowiednie przemiany białek, tłuszczów, węglowodanów oraz witamin. Te z kolei procesy mają wpływ na wzrost i dojrzewanie komórek czy termogenezę. Niedobory jodu u lodzi były często obserwowane na świecie. Obecnie w dobie soli jodowanej tych niedoborów właściwie nie ma.
Źródła jodu
Jod jest pierwiastkiem, który nie jest magazynowany w organizmie tak, jak np. żelazo. Musi więc być stale dostarczany z dietą. Okazuje się, że jod w pewnym stopniu może również zostać wchłonięty przez skórę czy układ oddechowy. Niedostateczna podaż jodu skutkuje jego niedoborem, a to przekłada się na znaczne problemy zdrowotne. Dlatego konieczne jest odpowiednie spożycie jodu. Jest on pierwiastkiem dość dobrze wchłanianym z przewodu pokarmowego, choć oczywiście wiele substancji w pożywieniu może zaburzyć ten proces. Należą tu np. glukozynolany, czyli substancje wolotwórcze, siarkocyjanki, fluorki, magnez, żelazo i wapń.
Zapotrzebowanie na jod u osób dorosłych to 95 µg na dobę. Wzrasta prawie dwukrotnie u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Dlaczego tak ważne jest zapewnienie źródeł jodu w diecie?
Niedobór jodu może doprowadzić do znacznych zaburzeń np. w zakresie pracy mózgu, co objawia się upośledzeniem zdolności uczenia się, pamięci czy kojarzenia. U kobiet w ciąży niedobór jodu prowadzi do niedorozwoju mózgu dziecka i kretynizmu. Od 1997 r. w Polsce wprowadzono nakaz wzbogacania soli kuchennej w jod. Ma to na celu zmniejszyć zapadalność na choroby tarczycy. Jednak nie oznacza to, że należy spożywać więcej soli. Ma ona bowiem również wady, jak np. generowanie nadciśnienia tętniczego, przez co przyczynia się do chorób sercowo-naczyniowych, jeśli spożywana jest w nadmiernej ilości. Poza właściwą dietą nie ma potrzeby suplementacji jodu. To zalecenie dotyczy jedynie kobiet w ciąży, u których istotnie wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Zbyt duże spożycie jodu ma również niekorzystne działanie. Może objawiać się podrażnieniem błon śluzowych układu oddechowego, nadmierną produkcją śliny, zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego. Zbyt duże dawki jodu mogą doprowadzić nawet do zaburzeń rytmu serca.
Jakie wyróżnia się źródła jodu?
Najwięcej jodu (poza solą) znajduje się w rybach i owocach morza. Jednak w diecie może pojawić się wiele innych produktów bogatych w ten pierwiastek. Niektóre kraje wprowadziły także jodowanie pasz, ponieważ ilość jodu w paszy przekłada się na jego zawartość w produktach pochodzących odzwierzęcych. Bogate źródła jodu to przede wszystkim:
- sól kuchenna jodowana,
- dorsz,
- mintaj.
Troszkę mniej jodu dostarczają:
- makrela,
- ser żółty tłusty,
- orzechy laskowe,
- tuńczyk,
- sardynka.
Nie bez znaczenia, choć ze znacznie mniejszą zawartością jodu, pozostają:
- jajka,
- mleko,
- groszek,
- płatki owsiane,
- szpinak,
- brokuły,
- czekolada,
- banan,
- fasola,
- biały ryż,
- migdały.