Uwidocznienie jamy przegrody przezroczystej u dorosłych możliwe jest dzięki tomografii komputerowej i rezonansowi magnetycznemu. Wydaje się, że jej występowanie predysponuje do niektórych zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych.
Zobacz też:
- Jama Vergi – o czym świadczy ten wariant budowy mózgowia?
- Budowa mózgu człowieka i jego funkcje: procesy życiowe, zmysły, myślenie, funkcje poznawcze
- Płyn mózgowo-rdzeniowy – funkcje, skład, badanie i jego interpretacja
Czym jest jama przegrody przezroczystej?
Jama przegrody przezroczystej (łac. cavum septi pellucidi, CSP) to struktura opisana po raz pierwszy w XVII wieku przez Franciscusa de le Boë Sylviusa. Jest to wąska przestrzeń między blaszkami przegrody przezroczystej wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Przez niektórych badaczy uważana jest za patologię neurorozwojową, przez innych jako wariant normy. Jej obecność stwierdza się w badaniach obrazowych: tomografii komputerowej (TK) oraz rezonansie magnetycznym (MRI) głowy. Może występować wraz z innymi zaburzeniami w obrębie mózgu. W większości przypadków nie jest powodem do niepokoju, szczególnie gdy obserwowana jest u niemowląt.
Przegroda przezroczysta jest strukturą zaliczaną do kresomózgowia i układu limbicznego centralnego układu nerwowego. Oddziela od siebie rogi czołowe komór bocznych mózgu. Ma strukturę trójkątnej błony rozpiętej między częściami sklepienia i ciała modzelowatego. Z uwagi na swoje położenie jest zaliczana do ścian przyśrodkowych półkul mózgu. Jej rozwój przebiega w trakcie życia płodowego.
Przetrwała jama przegrody przezroczystej u dorosłych występuje nawet u 15% osób. Fizjologicznie można ją stwierdzić u noworodków oraz płodów, co jest sygnałem świadczącym o prawidłowym rozwoju wewnątrzmacicznym. Prawidłowo powiększa się do 27. tygodnia ciąży, następnie utrzymuje się przez kilka tygodni w tej samej wielkości, by zacząć zmniejszać się i u 85% noworodków zniknąć w okresie okołoporodowym – do 3.–6. miesiąca życia. Częściej po urodzeniu obserwuje się ją u wcześniaków niż u dzieci urodzonych o czasie. W życiu płodowym jej wykrycie możliwe jest dzięki wykonaniu badania ultrasonograficznego (USG) ciężarnej.
Jama przegrody przezroczystej o wymiarach mniejszych niż 6 mm w osi przednio-tylnej uważana jest za wariant anatomiczny, natomiast gdy przekracza te wartości, może współistnieć z zaburzeniami w okolicznych strukturach: ciele modzelowatym, sklepieniu, hipokampie. Istnieją doniesienia, iż powstanie przetrwałej formy jest skutkiem mutacji w genie kodującym PDGF (ligand receptora kinazy tyrozynowej).
Objawy jamy przegrody przezroczystej
Obecność wariantu rozwojowego jamy przegrody przezroczystej nie wywołuje objawów. Zazwyczaj wykrywana jest przypadkowo podczas badań z innych przyczyn i nie wymaga postępowania leczniczego.
Istnieją badania na temat zaburzeń, do których predysponowane są osoby, u których nigdy nie doszło do kompletnego połączenia blaszek przegrody przezroczystej i powstania jamy przetrwałej. Wydaje się, że u dorosłych, którzy posiadają ten wariant rozwojowy, częściej rozwijają się zaburzenia i choroby psychiczne takie jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD), depresja czy zespół stresu pourazowego (PTSD). Poszerzenie jamy przezroczystej widoczne jest niekiedy u osób agresywnych, nadużywających alkoholu, a także w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych. Wiąże się je również z zaburzeniami zachowania oraz emocji.
Ponadto zanotowano związek występowania jamy przegrody przezroczystej z pojawieniem się objawów neurologicznych. Najczęściej u takich osób występuje padaczka. Jama przegrody przezroczystej często też jest widoczna u osób z zaburzeniami neurorozwojowymi.
Torbiel przegrody przezroczystej jako powikłanie jamy przegrody przezroczystej
U niektórych dorosłych pacjentów z odmianą rozwojową jamy przegrody przezroczystej dochodzi do pojawienia się objawów związanych z przeistoczeniem się jej w torbiel. Patomechanizm powstawania tej patologii nie jest do końca poznany, może być związany z wewnętrzną produkcją płynu mózgowo-rdzeniowego.
Wypierająca torbiel przegrody przezroczystej (WTPP) jest określana jako przestrzeń zawierająca płyn o szerokości co najmniej 1 cm, która prowadzi do uwypuklenia jej ścian do światła komór bocznych. Objawy zaliczane do zespołu WTPP to między innymi:
- bóle i zawroty głowy,
- incydenty utraty przytomności,
- wymioty i nudności,
- zaburzenia widzenia,
- padaczka,
- zaburzenia wyższych czynności nerwowych – problemy z pamięcią świeżą.
Możliwe jest operacyjne leczenie wypierającej torbieli przegrody przezroczystej metodą endoskopową lub klasyczną, która w większości przypadków przynosi znaczną ulgę w odczuwanych dolegliwościach.
Zobacz film: Budowa mózgu
Bibliografia:
1. A. Górecki, Ocena częstości występowania i morfologii jamy przegrody przezroczystej u pacjentów diagnozowanych w pracowni rezonansu magnetycznego Zakładu Radiologii i Diagnostyki Obrazowej Szpitala w Łańcucie. Praca na stopień doktora nauk medycznych – streszczenie. Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Lublin 2016.
2. K. Kojder, Kliniczna i radiologiczna charakterystyka torbieli przegrody przeźroczystej u chorych poddanych leczeniu chirurgicznemu z użyciem endoskopu, Pom J Life Sci 2015, 61, 1, 12–33.