Zespół jelita drażliwego ma charakter przewlekły, nie zagraża jednak życiu i zdrowiu. Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów, czasu trwania oraz dodatkowych badań wykluczających biochemiczne lub organiczne patologie ze strony przewodu pokarmowego.

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Objawy w postaci zmiany rytmu wypróżnień, bólu brzucha, nudności, wymiotów to dolegliwości występujące w wielu chorobach – zarówno poważnych, jak i błahych. W dużej części przypadków, bo aż u co 10 pacjenta zgłaszającego się do lekarza z przewlekle występującymi zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego, diagnozuje się zespół jelita drażliwego. Choroba ma charakter łagodny, choć dolegliwości lubią okresowo nawracać, zdarzają się również dłuższe okresy ich wyciszenia.

Zespół jelita drażliwego – objawy ze strony przewodu pokarmowego

Różnorodność dolegliwości występujących u pacjentów to jedna z głównych cech syndromu jelita drażliwego. Objawy ze strony przewodu pokarmowego dotyczące konsystencji stolca mogą zostać przypisane do różnych postaci zespołu.

Zespół jelita drażliwego to choroba o charakterze czynnościowym dotycząca jelita grubego oraz cienkiego. Przyczyna zaburzenia nie jest znana. Z obserwacji wynika, że od 70 do 90% cierpiących na tę chorobę osób ma zaburzenia psychiczne.

Wyróżnia się cztery główne postaci zespołu jelita drażliwego:

• z biegunką – kał o charakterze wodnistym lub półpłynnym, parcie na stolec pojawia się głównie po posiłkach, sytuacjach stresujących oraz rano, częstość wypróżnień jest zwiększona,

• z zaparciem – występują trudności w oddawaniu stolca, jest on twardy, niejednokrotnie w małych porcjach – wielkości orzecha, uczucie niepełnego wypróżnienia się,

• mieszaną – występujące naprzemiennie okresy zaparć oraz biegunki,

• nieokreśloną.

Podstawowym, występującym zawsze objawem zespołu jelita drażliwego, jest ból brzucha. Lokalizuje się najczęściej w lewym dolnym kwadrancie lub w podbrzuszu. Jest on stały lub może nawracać, zwykle kurczowy, ostry, ale nigdy nie budzi w nocy. Podczas badania lekarskiego może pojawić się ból w rzucie esicy.

W każdej postaci zespołu jelita drażliwego objawem jest nieefektywne oddawanie kału małymi porcjami. Mogą pojawić się również dolegliwości mniej typowe w postaci wzdęć, nudności, mdłości, zgagi oraz śluzu w stolcu.

Zespół jelita drażliwego – objawy dodatkowe

Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego to nie jedyna manifestacja choroby. Jelito drażliwe objawiać się może bólem pleców, częstym oddawaniem moczu. Pacjenci zgłaszają się do lekarza z równocześnie występującym przewlekłym zmęczeniem, osłabieniem, zaburzeniami snu na tle psychicznym, zwiększonym niepokojem. Charakterystyczne jest nasilanie się objawów w czasie przeciążenia stresem.

Jak powinno wyglądać leczenie nieswoistych chorób jelit? Dowiesz się tego z filmu:

Objawy jelita drażliwego – kryteria rozpoznania

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego opiera się na kryteriach rzymskich: stwierdzeniu nawracających bólów brzucha, które pojawiły się po raz pierwszy co najmniej 6 miesięcy wcześniej i występują co najmniej 1 dzień w tygodniu przez 3 miesiące. Dodatkowo muszą być spełnione 2 warunki z poniższych:

• ból ma związek z wypróżnieniem,
• ból ma związek ze zmianą konsystencji kału,

• ból ma związek z pojawieniem się biegunki lub zaparcia.

Należy zaznaczyć, że w zespole jelita drażliwego nie występują objawy alarmowe, do których zalicza się: utratę masy ciała, występowanie stolca z domieszką krwi, silne bóle brzucha w nocy, wybudzające ze snu, anemia. Takie dolegliwości sugerują konieczność pogłębienia diagnostyki, gdyż mogą być zwiastunem poważnych chorób.

Postępowanie w objawach zespołu jelita drażliwego – dieta

Po stwierdzeniu choroby konieczna jest modyfikacja stylu życia, by zapobiegać nawracaniu dolegliwości. Objawy jelita drażliwego ustępują wielokrotnie po zmianie przyzwyczajeń żywieniowych: wykluczeniu z jadłospisu żywności wysoko przetworzonej, rozpoczęciu spożywania posiłków w małych porcjach, ale częściej. Należy zrezygnować z produktów wzdymających, ciężkich, takich jak kapusta czy warzywa strączkowe. Objawy jelita drażliwego mogą się zaostrzać przez napoje zawierające kofeinę lub alkohol, dlatego również powinno się z nich zrezygnować. Dieta FODMAP to rewolucja w leczeniu zespołu, polega na zaprzestaniu spożywania produktów o wysokiej zawartości krótkich łańcuchów węglowodanów (między innymi laktozy, cukrów prostych, słodzików), które pobudzają procesy fermentacyjne w jelitach. U niektórych osób skuteczna okazuje się dieta bezglutenowa.

Bibliografia:

1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.

2. Zespół jelita drażliwego u dorosłych – postępowanie diagnostyczne i lecznicze w podstawowej opiece zdrowotnej. Podsumowanie wytycznych NICE 2015.