Chemioterapia jest jedną z metod walki z komórkami nowotworowymi. Niestety jej stosowanie wiąże się z pewnymi skutkami ubocznymi, w tym ze znacznym osłabieniem i zaburzeniami pracy układu pokarmowego. Stąd też bardzo duże znaczenie ma odpowiednia dieta podczas chemioterapii, której celem jest wzmocnienie organizmu i lepsze znoszenie uciążliwego leczenia.
Jaka jest rola diety przy chemioterapii?
Mimo iż chemioterapia przynosi w wielu przypadkach korzystne efekty terapeutyczne, to nie pozostaje obojętna dla organizmu. Osłabia i wyczerpuje, często prowadzi do rozstroju układu pokarmowego. U chorych wystąpić mogą: utrata apetytu, mdłości, wymioty, zaparcia, biegunki, zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu, suchość w ustach, problemy z przełykaniem. Leczenie zmienia także zapotrzebowanie na składniki odżywcze. U leczących się na nowotwór stwierdza się zwiększone zapotrzebowanie na białko, składniki mineralne i witaminy. Wyniszczony chorobą i leczeniem organizm potrzebuje białka do odbudowy tkanek. Witaminy i składniki mineralne wykazują niezwykle ważne w tym czasie działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne – zwalczają wolne rodniki, odpowiedzialne za procesy nowotworowe i starzenie organizmu. Występowanie i nasilenie tych dolegliwości determinuje w znacznym stopniu rodzaj i umiejscowienie nowotworu oraz długość leczenia i wielkość stosowanych dawek. Specjaliści są jednomyślni, że prawidłowo zbilansowana dieta jest jednym z elementów wpływających na powodzenie leczenia. Wspiera powrót do zdrowia – zapewnia organizmowi odpowiednią ilość energii, poprawia tolerancję na chemioterapię i jej skutki uboczne, wzmacnia odporność. Szacuje się, że zapotrzebowanie energetyczne chorego jest o 20% większe w porównaniu ze zdrową osobą.
Dieta podczas chemioterapii – informacje ogólne
Dieta podczas chemioterapii powinna opierać się na potrawach gotowanych, duszonych, przygotowanych na parze, pieczonych w folii aluminiowej. Niewskazane są dania smażone i grillowane. Wskazane jest, by w każdym posiłku znajdowało się możliwie dużo białka. Należy zwiększyć ilość gotowanych lub pieczonych warzyw i owoców, a przy spadku odporności ograniczyć spożywanie surowych. Z diety w czasie chemioterapii trzeba wykluczyć produkty długo zalegające w przewodzie pokarmowym, wzdymające, ostro przyprawione. Dziennie zaleca się wypijać 2 l płynów. Małe objętościowo, ciepłe, ale nie gorące, posiłki spożywa się regularnie 4–6 razy dziennie. Niekiedy chorzy powinni wspomagać się specjalnymi wysokobiałkowym i wysokoenergetycznymi preparatami odżywczymi.
Co można jeść podczas chemioterapii?
Dieta przy chemioterapii znacznie różni się od sposobu żywienia większości zdrowych osób. Tabela przedstawia produkty zalecane i niewskazane podczas tzw. chemii:
| Grupa produktów | Produkty zalecane |
Produkty niewskazane |
|---|---|---|
| Mięso, wędliny, ryby, jaja | jaja w koszulce i gotowane na miękko, ryby chude (pstrąg, morszczuk, dorsz, szczupak, mintaj) i średniotłuste (ostrobok, karp, karmazyn), chude mięso (kurczak, indyk, wołowina, królik, cielęcina), chude wędliny, parówki cielęce i drobiowe, pasty z chudego mięsa, galaretki drobiowe | jaja surowe i smażone, owoce morza, ryby tłuste (węgorz, halibut, łosoś), wędzone, marynowane, w konserwach, mięso surowe, tłuste (wieprzowina, baranina, kaczka, gęsina, dziczyzna), wątroba, tłuste wędliny, konserwy mięsne, pasztety |
| Tłuszcze | oliwa z oliwek, masło, olej słonecznikowy i rzepakowy | smalec, margaryna, słonina, boczek |
| Mleko i produkty mleczne | mleko najlepiej 2% tłuszczu, serki homogenizowane, słodka śmietana do 18% tłuszczu, białe sery twarogowe półtłuste i chude, sporadycznie sery żółte i topione | tłusta śmietana, sery pleśniowe, o wysokiej zawartości tłuszczu, wędzone |
| Produkty zbożowe | mąka kukurydziana i pszenna, ryż, kasza manna, kukurydziana, jęczmienna drobna, jaglana, kuskus, płatki owsiane, kukurydziane, jęczmienne, makaron | otręby pszenne, pęczak, grube kasze |
| Warzywa i owoce | marchew, ziemniaki, buraki, seler, pietruszka, kalafior, szpinak, brokuły, pomidory bez skórki, banany, jabłka pieczone, brzoskwinie z kompotu | warzywa strączkowe i kapustne, czosnek, cebula, grzyby, cytrusy, śliwki, gruszki, winogrona, truskawki, maliny, rodzynki |
| Pieczywo i ciasta | suchary, pieczywo graham, pszenne, tostowe, herbatniki, biszkopty, ciasto drożdżowe, rogale, bułki mleczne | słodkie bułki, pieczywo żytnie, ciemne, razowe, torty, ciasta francuskie, faworki |
| Cukier i słodycze | cukier brązowy i biały w niewielkich ilościach, miód, kisiele, galaretki owocowe, budynie, dżem, marmolada | chałwa, lody, słodkie i nadziewane czekolady, tłuste kremy, mocno słodkie syropy owocowe |
| Przyprawy | pieprz, sól, koperek, majeranek, bazylia, kminek, wanilia, cynamon | papryka, ziele angielskie, chrzan, musztarda, ocet |
| Napoje | słaba kawa, herbata i kakao, niegazowana woda mineralna, soki owocowe | alkohol, mocne kawy, herbaty i kakao, gazowane napoje |
Anna Puślecka opowiada o walce z rakiem:
Bibliografia:
1. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2014.
2. D. Włodarek, E. Lange, L. Kozłowska, D. Głąbska, Dietoterpia, PZWL, Warszawa 2017.
3. B. Lasota, B. Rutkowska, Dieta ci pomoże, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
4. M. Herbert, Dieta podczas chemioterapii. Pięć kroków do wzmocnienia zdrowia w trakcie leczenia raka, Vivante, Białystok 2016.
5. K. Kowalska, E. Podymniak, Żywienie a choroba nowotworowa – poradnik dla pacjentów i ich rodzin, RIMOPRO, Warszawa 2013.