Zapalenie płuc to choroba charakteryzująca się gorączką, objawami wskazującymi na infekcję układu oddechowego, a także obecnością nacieku zapalnego w obrębie tkanki płucnej. Aby rozpoznać zapalenie płuc zarówno u dziecka, jak i u osoby dorosłej, należy przeprowadzić badanie przedmiotowe chorego i radiologiczne. U dorosłych zapalenia płuc dzieli się przede wszystkim na pozaszpitalne i szpitalne, różniące się między sobą rodzajem szczepów, które je wywołują. U dzieci przyczyny zapalenia płuc są zależne od wieku dziecka.

Jak rozpoznać zapalenie płuc, czyli objawy choroby

By rozpoznać zapalenie płuc, lekarz musi stwierdzić obecność objawów choroby i zmian osłuchowych. Do głównych objawów zapalenia płuc należą gorączka wraz z dreszczami. Chory zalewa się potem, jest rozbity, czuje się osłabiony i zmęczony. Najczęściej pojawia się kaszel, któremu może towarzyszyć odpluwanie ropnej, żółtej plwociny. Rzadziej obserwuje się znaczną duszność. Z czasem chory odczuwa ból w obrębie klatki piersiowej podczas kaszlu i głębokich wdechów. Najczęściej objawy zaczynają się nagle. Mogą mieć mniejsze nasilenie u osób starszych bądź małych dzieci. Jeśli zapalenie płuc wywołują szczepy atypowe, objawy mogą nie być tak swoiste. Mogą pojawić się objawy skłaniające do rozpoznania wirusowego zapalenia dróg oddechowych, szczególnie jeśli symptomy płucne nie są tak nasilone, a dodatkowo występują katar czy bóle gardła i chrypka.

U małych dzieci, szczególnie u niemowlaka czy noworodka, odksztuszanie wydzieliny jest trudne, jednak często opiekunowie słyszą świszczący oddech dziecka, który powinien niepokoić. U dzieci często dochodzą dodatkowe, mylące objawy, jak bóle głowy, brzucha, nudności, wymioty.

Rozpoznanie zapalenia płuc na podstawie badania przedmiotowego

Zapalenie płuc u dorosłych może zostać rozpoznane przez lekarza pierwszego kontaktu wyłącznie na podstawie badania fizykalnego i osłuchiwania klatki piersiowej oraz objawów klinicznych. Jednak zaleca się wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG) klatki piersiowej, ze względu na to, by na podstawie późniejszego zdjęcia kontrolnego stwierdzić ustępowanie choroby czy szerzenie się zmian zapalnych, jeśli objawy kliniczne będą się utrzymywać czy ustąpią.

U dzieci nie zaleca się wykonywania RTG, jeśli nie wymagają leczenia szpitalnego, a przebieg choroby jest łagodny. Właściwie nie przeprowadza się żadnych badań dodatkowych poza badaniem fizykalnym. Natomiast u dzieci hospitalizowanych wykonuje się dodatkowo badania bakteriologiczne i obrazowe.

Badania obrazowe wykorzystywane w rozpoznaniu zapalenia płuc

Podstawowym badaniem obrazowym pomocnym w rozpoznaniu zapalenia płuc i rozległości nacieków zapalnych oraz wykluczeniu powikłań jest RTG klatki piersiowej. Najczęściej przy zapaleniu płuc zmiany naciekowe w płucach uwidocznione są jako zacienienia. Zdjęcie pozwala ocenić, czy chorego należy hospitalizować, ponieważ pokazuje, jaki stopień tkanki płucnej jest zajęty. Ponadto uwidaczniają się ewentualne powikłania w postaci płynu w opłucnej czy ropni płuc. Badanie RTG wykonuje się nie tylko przy samym rozpoznaniu, ale stanowi bardzo dobre badanie kontrolne. Nie zawsze jest konieczne i lekarz powinien zadecydować, kiedy w danym przypadku warto je przeprowadzić. Nawet po wyleczonym zapaleniu płuc zmiany w RTG mogą utrzymywać się jeszcze do kilku tygodni.

Zdecydowanie rzadziej wykonywanym badaniem obrazowym w rozpoznaniu zapalenia płuc jest tomografia komputerowa (TK). Właściwie korzysta się z niej wyłącznie u chorych hospitalizowanych, a przede wszystkich u tych, u których RTG wykazało niejasne zmiany. TK jako badanie dokładniejsze pozwala np. potwierdzić, czy jest to ropień czy inna zmiana.

Badania dodatkowe wykorzystywane przy rozpoznaniu zapalenia płuc

Rzadko wykorzystuje się badania laboratoryjne, by rozpoznać zapalenie płuc. Należą do nich:

• morfologia – badanie pozwala potwierdzić, że w organizmie jest aktywne zakażenie bakteryjne. Stwierdza się wysoki poziom leukocytów i zwiększony odsetek neutrofilów,

• białko C-reaktywne (CRP), to często wykorzystywany wskaźnik zapalny,

• badanie stężenia mocznika, kreatyniny, bilirubiny i enzymów wątrobowych – przeprowadza się najczęściej po przyjęciu chorego do szpitala, by ocenić czynność wątroby i nerek. Upośledzenie funkcji tych narządów ma m.in. wpływ na rodzaj zastosowanego leczenia.

Nie są to swoiste badania i poza chorymi przyjmowanymi do szpitala raczej rzadko wykorzystuje się je do rozpoznania zapalenia płuc. Do innych badań rzadko wykonywanych w celu diagnozy zapalenia płuc należą:

• bronchoskopia,

• badanie bakteriologiczne plwociny,

• posiew krwi,

• badania serologiczne,

• badania immunologiczne.